• Trafność wyników
• Tytuł
• Typ zasobu
• Źródło pochodzenia
• Data

Instrumenty w baroku (artykuł, Silva Rerum)

Rozwój stylu monodycznego i wzrost dramatyzmu wpłynął na ukształtowanie się instrumentów barokowych. Musiały charakteryzować się one dużymi możliwościami dynamicznymi, szeroką skalą oraz śpiewnością, by podkreślić wyraz muzyki i sprostać stawianym im wymaganiom. Duże znaczenie odgrywały w baroku instrumenty realizujące basso continuo …

Ślub Jakuba Ludwika Sobieskiego A.D. 1691 (artykuł, Silva Rerum)

Wśród zachowanych pamiątek artystycznej oprawy zaślubin Jakuba Ludwika z Jadwigą Elżbietą, córką elektora Palatynatu Reńskiego Filipa Wilhelma z dynastii Wittelsbachów (von Pfalz-Neuburg) warto zwrócić uwagę na okolicznościową rycinę zachowaną w zbiorach gdańskich. Nupturient, ubrany w płaszcz podbity gronostajami i koronę …

Uczestnicy elekcji (artykuł, Silva Rerum)

Teoretycznie w elekcji mogła uczestniczyć cała szlachta Rzeczypospolitej. Jednak w praktyce długie trwanie sejmów elekcyjnych, rozległość kraju i rozwarstwienie majątkowe szlachty niepozwalające wszystkim na poniesienie kosztów długich wojaży powodowały, że zjazdy elekcyjne były mniej liczne, niż zakładano. Faktycznej liczby uczestników sejmów …

Kiła i muzy. Hieronima Morsztyna poetycki przewodnik po cyrulikach Krakowa A.D. 1600 (artykuł, Silva Rerum)

Jeśli wierzyć Kronice wszytkiego świata Marcina Bielskiego, wszystkiemu winna ciekawa świata niewiasta. Pod rokiem 1493 zapisał on: „Tegoż roku [...] wrzód galijski, który zowiemy francą, do Polskiej przyniosła jedna niewiasta z Rzyma, na odpust chodząc; potym z Węgier służebni, aż …

Kaftan (hilab) (artykuł, Silva Rerum)

Tak zwany kaftan, czyli poprawnie: hilab, to ceremonialna szata turecka, o prostym kroju, przypominającym żupan – długa do ziemi, z szerokimi rękawami. Najczęściej wykonywana z drogocennych tkanin, lamowana futrem i wyszywana złotą nicią. Istniało wiele rodzajów kaftanów, każdy – stosowny do …

Jak Turcy przyjmowali dyplomatów? (artykuł, Silva Rerum)

W nowożytnej dyplomacji zatargi nie były rzeczą niezwykłą. Narody wiedziały o sobie i swych obyczajach relatywnie mało. Dzieliły ich wiara, nawyki i ceremoniał. Ten był szczególnie uprzykrzony na dworze stambulskim, a jego zadaniem było dać jasno posłowi do zrozumienia, że …

Sekrety staropolskiej lodowni (artykuł, Silva Rerum)

Zanim powstały pierwsze elektryczne chłodziarki w szlacheckich folwarkach przechowywano produkty w zimnie korzystając z naturalnych i praktycznych rozwiązań. Lodownia była wspaniałym wynalazkiem! Wiosną i latem można było chłodzić w niej nabiał, konfitury, lody, wino, piwo oraz mięso i ryby. Lodownie …

Wyprawa bukowińska 1685 r. (artykuł, Silva Rerum)

Po niepowodzeniach kampanii roku 1684 Jan III Sobieski w planie kontynuowania wojny uwzględnił konieczność większego współdziałania sojuszniczych armii Ligi Świętej. Już w grudniu 1684 r. przedstawił zamiar przeprowadzenia bardzo odważnej operacji, w ramach której należało porzucić plan żmudnego oblegania, a …

Hetman Stanisław Żółkiewski pisze o wojnie moskiewskiej (artykuł, Silva Rerum)

Hetman Stanisław Żółkiewski – jeden z najlepszych i najbardziej znanych polskich wodzów XVII wieku – był autorem Początku i progresu wojny moskiewskiej. Dzieło to obejmowało okres od 1608 do 1611 roku i traktowało o wojnie z Moskwą, jej przyczynach i …

Na kresach Kresów (artykuł, Silva Rerum)

Rejon Bałty, w dawnym woj. bracławskim, rozciągający się kiedyś na brzegach Bohu i Dniestru, wyznaczał południowy kraniec Rzeczypospolitej. Daleko stąd było wszędzie. A w pobliżu tylko miejscowości zapamiętane z „Trylogii”: Raszków czy Czehryń. W Koniecpolu nad Bohem, ongiś włości Lubomirskich, …

Wilkom gdańskich szyprów wiślanych (artykuł, Silva Rerum)

W XVII w. Gdańsk stał się największym portem na Bałtyku i jednocześnie centralnym ośrodkiem handlowym Polski. Mapa kontaktów handlowych miasta obejmowała połowę kontynentu europejskiego. Żywo rozwijała się wymiana z Inflantami, krajami skandynawskimi i litewsko-ruskimi, sięgająca aż po zachodnią Ukrainę i …

Bitwa pod Narwą 30 XI 1700 (artykuł, Silva Rerum)

Po śmierci Karola XI i objęciu tronu przez niewiele ponad piętnastoletniego Karola XII, król duński - Chrystian V – zaczął poszukiwać sprzymierzeńców przeciwko Szwecji. Fryderyk August – elektor saski – wstępując na tron polski obiecał w pacta conventa odzyskanie tak …

Sojusz Rzeczpospolitej z księstwami naddunajskimi w latach 1653-1655 (artykuł, Silva Rerum)

Bitwa pod Beresteczkiem oraz zawarcie ugody w Białej Cerkwi 28 września 1651 r. nie doprowadziły do złamania siły militarnej powstania kozackiego ani pacyfikacji sytuacji na Ukrainie. Traktat, zakładający redukcję rejestru kozackiego do 20 000 ludzi oraz ograniczający obszar ich stacjonowania …

O polskich posiłkach z niemieckiego leksykonu (artykuł, Silva Rerum)

Informacji o kuchni staropolskiej możemy szukać nie tylko na kartach książek kucharskich czy kalendarzy, ale także w dawnych obcojęzycznych leksykonach i encyklopediach, które drukowane były w XVII i XVIII w. W leksykonie Johanna Heinricha Zedlera znajduje się hasło dotyczące polskich …

Jednorożec żywy i kopa(l)ny, czyli historia pewnego leku (artykuł, Silva Rerum)

Przechowywane w drogocennych futerałach, zawieszone na złotych łańcuchach rogi jednorożców znajdowały się w licznych skarbcach europejskich. W skarbcu w Bazylice Św. Dionizego w St. Denis pod Paryżem miał znajdować się róg o długości... blisko dwóch metrów, który podobno przesłał Karolowi …

Mundus inversus, czyli odwrócenie ról w „Kronice Polskiej” Marcina Kromera (artykuł, Silva Rerum)

„Kronika Polska” Marcina Kromera, królewskiego sekretarza, a następnie biskupa warmińskiego, wydana w języku łacińskim w 1555 roku pod tytułem „De origine et rebus gestis Polonorum[1]” pełna jest opisów krwawych starć władców, bitew i wojen, które czasem ustępują miejsca uwagom dotyczącym …

Spór o Zamek Królewski po śmierci Jana III (artykuł, Silva Rerum)

17 czerwca 1696 roku o godz. 21 zmarł w Wilanowie Jan III. Już około godz. 17 królewicz Jakub nakazał znajdującej się w różnych miejscach Warszawy gwardii królewskiej zgromadzić się w zamku i zamknąć wszystkie bramy. Gdy zobaczono te ruchy wojsk, …

Auf Polnisch, czyli przepisy na polskie potrawy w niemieckich kalendarzach (artykuł, Silva Rerum)

W kalendarzu Wolfgang Schindlera wydanego w okolicach Norymbergi w 1671 r. na każdy miesiąc przypadały dwa przepisy kulinarne, każdorazowo na danie mięsne i rybne. Zgodnie z zapewnieniami autora kalendarza wszystkie zgromadzone przez niego receptury dotyczyły dań delikatnych i pysznych, pasujących …

Fantom a nauka medycyny w czasach nowożytnych (artykuł, Silva Rerum)

Współcześnie uczestnicy studiów lekarskich nie wyobrażają sobie nauki anatomii, ćwiczeń w wykonywaniu zabiegów chirurgicznych czy położniczych i niesienia pierwszej pomocy bez użycia specjalnych fantomów oraz modeli medycznych, które znajdują się na salach wykładowych bodaj wszystkich uniwersytetów. Najnowocześniejsze fantomy do złudzenia …

Lisowczycy – fakty i mity. Sława elearów (artykuł, Silva Rerum)

W kwestiach oceny lisowczyków rzadko przytacza się ich własny punkt widzenia, warto zatem rozpocząć od oddania głosu tym, o których mowa. Można zatem w tym miejscu zacytować mowę, którą w 1620 r. przed wyjściem na Śląsk wygłosił pułkownik Jarosz Kleczkowski, …

Łóżko a sprawa polska (artykuł, Silva Rerum)

Ci z nas, którzy zachowali w swojej pamięci hotele, zapamiętują je a to z powodu znakomitej kuchni, a to z powodu świetnej obsługi i co najmniej sauny, basenu, gabinetu reklamującego się jako... dyskretnie poprawiającego wady urody, sylwetki. Słowem: wiara czyni …

Święty Jan z Kęt w twórczości Szymona Starowolskiego (artykuł, Silva Rerum)

Jana z Kęt formalnie ogłoszono patronem Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVIII w., niemniej przekonanie o jego opiece roztaczanej nad Koroną Polską żywe było w kręgach Akademii Krakowskiej jeszcze w czasach Jagiellonów. W łacińskiej twórczości Szymona Starowolskiego najobszerniejsza informacja na …

Oratorstwo i wojna (artykuł, Silva Rerum)

Już Rzymianie twierdzili, że warunkiem rozkwitu oratorstwa jest wolność obywateli. Myśl tę chętnie odnosili do siebie wywodzący swój rodowód od starożytnych Sarmatów mieszkańcy Rzeczypospolitej. W jednym z najpopularniejszych wykładów retoryki, odwołującym się do polskiej praktyki oratorskiej, Michał Radau pisał: „Wydaje …

Aleksander Piaseczyński i Mojżesz Mohyła – wymuszony powrót do dobrosąsiedzkich stosunków (artykuł, Silva Rerum)

Wojna domowa na Krymie w latach 1628-1629 z udziałem Kozaków i zaangażowanie się w ten konflikt po stronie kozackiej (a faktycznie polskiej) hospodara mołdawskiego Mirona Barnowskiego zdecydowały o jego detronizacji przez Turków. Osmanowie wprowadzili siłą na tron w Jassach Aleksandra …

Mesjanizm szlachecki (artykuł, Silva Rerum)

Nim się zacznie o nim rozmawiać, należałoby zacząć od terminologii. Nie ma bowiem zapewne nic takiego jak „mesjanizm” szlachecki. Nie tylko dlatego, że mesjanizm jest jednoznacznie i na zawsze związany z romantyzmem polskim. Tak samo z tego powodu, że nic …

Krzysztof Arciszewski w służbie Kompanii Zachodnioindyjskiej (artykuł, Silva Rerum)

W listopadzie 1629 r. Krzysztof Arciszewski wyruszył do Brazylii pod dowództwem admirałów Henryka Loncka i Piotra Ity. Stali oni na czele floty złożonej z 70 okrętów i armii 7 tysięcy żołnierzy. Celem wyprawy był podbój jednego z najbogatszych regionów Brazylii …

Wieści z wojny siedmioletniej w dzienniku Józefa Jerzego Hylzena (artykuł, Silva Rerum)

Józef Jerzy Hylzen, potomek możnej inflanckiej rodziny, kasztelan inflancki, wojewoda miński i mścisławski, po dwuletniej turze kawalerskiej, w czasie której zwiedził kraje Rzeszy, Francję oraz Niderlandy, w 1754 r. powrócił do Rzeczypospolitej. Magnat zakończył zwyczajny dla takiej peregrynacji diariusz, nie …

O sprawieniu ogrodu kuchennego w XVIII wieku (artykuł, Silva Rerum)

Hubert Vautrin, preceptor magnatów litewskich, który był bacznym obserwatorem życia Rzeczypospolitej w drugiej połowie XVIII wieku, zaznaczał, że w polskim klimacie utrzymanie ogrodów, nawet warzywnych jest dość trudne i wymaga dużych nakładów pracy. W Warszawie przydomowe ogrody posiadać mieli tylko …

Podróżnicy z Rzeczypospolitej w XVII-wiecznym Oksfordzie (artykuł, Silva Rerum)

Choć zwykle głównym celem przybywających do Anglii peregrynantów z Rzeczypospolitej Obojga Narodów był Londyn, część podróżników odbywała krótką wycieczkę w dolinę Tamizy, aby odwiedzić Oksford i tamtejszy najstarszy angielski uniwersytet. Taki wyjazd doskonale wpisywał się w kanon ówczesnych podróży edukacyjnych, …

Motyw gniazda w mitologii szlacheckiej (artykuł, Silva Rerum)

Gniazdo to miejsce szczególne – miejsce początku. Królestwo Polskie narodziło się w Gnieźnie. Już Jan Długosz uznawał, że to idealne wręcz miejsce na ziemi. Obszar, na którym pierwszy władca Polski Lech postanowił się osiedlić, kronikarz opisał jako teren bardzo rozległy, …

Nikodem Żaboklicki (zm. 1706) - żołnierz przez ponad 50 lat (artykuł, Silva Rerum)

Nikodem Żaboklicki herbu Roch – w źródłach nazywany również Żabokrzyckim lub Zabokrzyckim – był jednym z nielicznych żołnierzy w dawnej Polsce, którzy mogli się pochwalić ponad 50-letnią służbą wojskową. Już bowiem konstytucja sejmu 1690 r. nagradzała go za 40-letni okres …

Robert Portius – kariera bez precedensu (artykuł, Silva Rerum)

W pierwszej połowie XVII w. Krosno i jego zamożność utożsamiano z jednym człowiekiem. Robert Gilbert Porteous urodził się w roku 1601 w Langside (Lanxeth) koło Dalkeith (hrabstwo Midlothian, na południowy zachód od Edynburga). Był jednym z tysięcy szkockich emigrantów, których …

Atlas roślin rodzimych i obcych: doktor de Bernitz i storczyki (artykuł, Silva Rerum)

Storczyki to współcześnie jedne z najpopularniejszych w Polsce kwiatów doniczkowych. Niemal w każdej kwiaciarni i supermarkecie można kupić ich rozmaite odmiany. Mało kto jednak wie, że orchidee upowszechniły się w Europie już w XVI wieku i od tego czasu stopniowo …

Walka na słowa – propagandowe metody w pismach politycznych za Jana III Sobieskiego (artykuł, Silva Rerum)

System demokracji szlacheckiej w Rzeczypospolitej wiązał się z koniecznością zabiegania o opinię publiczną, od której zależała realizacja politycznych planów rządzących. Szlachta żywo interesowała się polityką, łaknąc informacji nie tylko z kraju, ale też z zagranicy. Świadczyły o tym m.in. sylwy …

Kobiece spojrzenie na wszelakie sprawy, czyli o pamiętnikach pisanych przez kobiety (artykuł, Silva Rerum)

Chociaż wiekiem rękopisów zwykło się nazywać w polskiej historii wiek XVII, kiedy to powstało mnóstwo raptularzy, diariuszy, notatek z podróży, a wreszcie pamiętników, na wiek XVIII można spojrzeć jako na wiek wspomnień i rekapitulacji. Sytuacja polityczna końca XVIII w., jak …

Polityka i turystyka. Itinerariusz hetmana Filipa Orlika (artykuł, Silva Rerum)

W diariuszowej autobiografii Filipa Orlika (1672–1742), hetmana kozackiego, odnajdujemy zapis jego politycznych i prywatnych losów w trakcie podróży ze Szwecji (Sztokholm) do Grecji (Saloniki). Ten bliski współpracownik Jana Mazepy i wierny stronnik Karola XII, po upadku swoich politycznych projektów zakładających …

Podróż chorążego nowogródzkiego Samuela Kazimierza Szwykowskiego (1694–1696) w orszaku elektorowej bawarskiej Teresy Kunegundy Sobieskiej (artykuł, Silva Rerum)

Pochodzący ze średniej szlachty litewskiej Samuel Kazimierz Szwykowski (Szwejkowski) herbu Ogończyk – żyjący w latach 1668–1752 – w drugiej połowie XVII w. i pierwszej połowie następnego stulecia odbył kilka podróży zagranicznych. W ich trakcie realizował zarówno cele handlowe, organizacyjno-logistyczne, jak …

„Lanczawt holenderski piękny” – obrazy z kolekcji Jana Bonawentury Krasińskiego (artykuł, Silva Rerum)

Jan Bonawentura Krasiński żyjący w latach 1639 – 1717 zapisał się w historii dzięki dziełom sztuki, jakie powstały z jego inicjatywy. Wśród najwybitniejszych fundacji Krasińskiego wymienić należy wspaniały pałac w Warszawie (nazywany Pałacem Krasińskich lub Pałacem Rzeczypospolitej) projektu Tylmana van …

Kult św. Stanisława w Piotrawinie (artykuł, Silva Rerum)

Rodzina zmarłego rycerza Piotra Strzemieńczyka (Piotrawina) pozwała biskupa Stanisława ze Szczepanowa przed sąd królewski, zarzucając mu bezprawne zagarnięcie rycerskiego majątku. Aby wykazać swą niewinność i fakt, że nabył wieś legalnie i w dobrej wierze, biskup Stanisław udał się do starego …

Definicja nieruchomości ziemskiej w ujęciu historycznym w II RP z uwzględnieniem obrotu majątkami ziemskimi w świetle Urzędów Ziemskich i aktów notarialnych (artykuł, Silva Rerum)

Podstawową bazą źródłową służącą do powstania opracowania stanowią materiały zgromadzone w zespołach: Okręgowy Urząd Ziemski w Krakowie, Archiwum Narodowe w Krakowie; Okręgowy Urząd Ziemski w Kielcach, Archiwum Państwowe w Kielcach; Okręgowy Urząd Ziemski w Warszawie, Archiwum Państwowym miasta …

Rozejm w Żurawnie w 1676 roku (artykuł, Silva Rerum)

Jan III Sobieski, po nieprzynoszących wyraźnych rozwiązań kampaniach z lat 1674 i 1675, wielkie nadzieje wiązał z wyprawą zaplanowaną na rok 1676, na którą sejm koronacyjny uchwalił wysokie podatki. Uważał, że w końcu uda mu się pokonać wojska osmańskie. Pomyślne …

Iwan Rutkowycz (poł. XVII w. – 1703?) (artykuł, Silva Rerum)

Iwan Rutkowycz, malarz czynny na ziemi lwowskiej dawnej Rzeczypospolitej, należał wraz z Jową Kondzelewyczem (1667-1740) i Wasylem Petrachnowyczem …

Johann Philipp Breyne i jego rośliny: nasiona z Niderlandów (artykuł, Silva Rerum)

W osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej jednymi z najpiękniejszych ogrodów w kraju mogli szczycić się gdańszczanie. Działo się tak, dlatego że od XVII wieku utrzymywali oni regularne kontakty z Holendrami oraz podróżnikami przebywającymi na terenie Batawii i jej kolonii. Holandię nazywano wówczas nie …

Koncept jako oswajanie śmierci – barokowa poezja Daniela Bratkowskiego (artykuł, Silva Rerum)

Daniel Bratkowski, kontrowersyjny poeta i działacz polityczny czasów Jana III Sobieskiego, pozostawił po sobie tylko jedno, za to obszerne dzieło – zbiór epigramatów Świat po części przejrzany. Tom ten został wydany w Krakowie w 1697 roku, a jego drukowanie autor …

Astronomia i polityka w dekoracji Pałacu Wilanowskiego (artykuł, Silva Rerum)

Artystyczny encyklopedyzm W artystycznej praktyce XVII wieku potrzeba gloryfikacji panującego i politycznej funkcjonalności ideowego programu stosunkowo rzadko godziła się z tematyką naukową. Odwołania do utrwalonych wątków apoteozy i przejrzystych schematów alegorycznych – funkcjonujących najczęściej w obrębie literackiej kultury klasycznej, z założenia …

Najniższy podnóżek. Relacje klientalne w epoce późnego baroku (artykuł, Silva Rerum)

Niestabilność władzy politycznej w dawnej Rzeczypospolitej przyczyniła się do gwałtownego rozkwitu nieformalnych więzi społeczno-politycznych, które miały zapewnić uczestnikom życia publicznego udział we władzy, materialne powodzenie i podstawowe bezpieczeństwo. Rozwój więzi klientalnych cechował się pewną dwukierunkowością wynikającą ze wzajemnych relacji między …

Król Jan III w oczach M. de Mongrillona (artykuł, Silva Rerum)

Schyłek panowania Jana III nie należał z pewnością do najjaśniejszych okresów w jego życiu. Starzejący się król zmagał się z opozycją magnacką i próbował znaleźć wyjście z politycznego impasu, jakim stał się dla Rzeczypospolitej udział w Lidze Świętej. Nie przynosił …

Pielgrzymka Antoniego Węgrzynowicza (artykuł, Silva Rerum)

Mieszczanin z pochodzenia, franciszkanin reformator z powołania, kaznodzieja i pisarz Antoni Węgrzynowicz (1658–1721) zamierzał dotrzeć z Krakowa do Vitorii-Gasteiz znajdującej się w Hiszpanii. Cel jego wędrówki był czysto zawodowy – wybierał się z dwoma innymi ojcami: Krzysztofem Klimeckim i Dominikiem …

Anonimowa relacja z odsieczy wiedeńskiej ze zbiorów Biblioteki Czartoryskich w Krakowie (artykuł, Silva Rerum)

Dzieła sylwiczne z natury rzeczy zbierają różnorodne informacje o życiu szlachetnie urodzonych, o ich koligacjach, heraldyce i mężnych czynach, znajdziemy w nich też wiadomości z zakresu poradnictwa gospodarczego, lecznictwa, notatki historyczne i kalendarzowe. Wiele z nich, dzięki wynotowywanym datom i …

Karnkowscy herbu Junosza. Z dziejów prowincjonalnej rodziny szlachty dobrzyńskiej do końca XVIII w. (artykuł, Silva Rerum)

Najstarsze informacje o rycerskim rodzie Karnkowskich herbu Junosza, wywodzącym się z Karnkowa leżącego na ziemi dobrzyńskiej, pochodzą z 1271 r. i dotyczą udziału kasztelana Mikołaja z Karnkowa i jego brata Bodzanty w wyprawie wojennej na Śląsk pod wodzą książąt mazowieckich …