• Trafność wyników
• Tytuł
• Typ zasobu
• Źródło pochodzenia
• Data

Harem sułtański (artykuł, Silva Rerum)

Harem stanowił osobną część pałacu sułtańskiego. Był on zamknięty dla osób postronnych i zarezerwowany dla rodziny i kobiet sułtana. Niewolnice do pałacu wybierano spośród jeńców lub na targowiskach (kobiety nie podlegały dewszirme). Z chwilą przyjęcia do pałacu kwaterowano je w …

Audiencja u sułtana (artykuł, Silva Rerum)

Ceremoniał uroczystej audiencji u sułtana (przez chrześcijańskich posłów zwanego często cesarzem, co nie było błędem, zważywszy na wielki szacunek Turków dla tradycji bizantyjskiej, której czuli się spadkobiercami) pełen był osobliwości nigdzie niespotykanych indziej na świecie – wiele też razy zostały …

Parady i paradiery (artykuł, Silva Rerum)

W czasach gdy nie było telewizji najlepszą okazją do zaprezentowania szerszej publiczności osób i zdarzeń ważnych z punktu widzenia władzy, były uroczyste parady – przechodząc procesjonalnie ulicami miasta orszak miał okazję zaprezentować się sporej części jego mieszkańców, dla których z …

Śniatyń, zapomniana twierdza Sobieskiego (artykuł, Silva Rerum)

Śniatyń, miasto leżące w dawnym województwie ruskim, było jednym z najważniejszych, a przy tym najstarszym, z ośrodków miejskich Pokucia – obszaru usytuowanego między Siedmiogrodem, Mołdawią i Dniestrem. W XIX w. W. Anczyc dowodził, że był on najdalej na północ wysuniętą …

Krzysztof Arciszewski – pierwszy Polak w Brazylii (artykuł, Silva Rerum)

Krzysztof Arciszewski, pierwszy Polak, który stanął na brazylijskiej ziemi, przyszedł na świat w 1592, w Rogalinie, w bogobojnej rodzinie wielkopolskich arian. Od młodych lat zapowiadał się na dzielnego wojaka, a liczne dowody odwagi dał podczas walk ze Szwedami w Inflantach …

Dnieprowe porohy (artykuł, Silva Rerum)

Bez progów skalnych przegradzających nurt największej z rzek Ukrainy, Dniepru, nie byłoby Kozacczyzny. Skąd miałaby wziąć się bezpieczna, niedostępna dla żeglugi kryjówka wśród dnieprowych rozlewisk, jakim mianem określano by Zaporoże? Z drugiej strony bez porohów osadnictwo na Ukrainie rozwinęłoby się …

Na kresach Kresów (artykuł, Silva Rerum)

Rejon Bałty, w dawnym woj. bracławskim, rozciągający się kiedyś na brzegach Bohu i Dniestru, wyznaczał południowy kraniec Rzeczypospolitej. Daleko stąd było wszędzie. A w pobliżu tylko miejscowości zapamiętane z „Trylogii”: Raszków czy Czehryń. W Koniecpolu nad Bohem, ongiś włości Lubomirskich, …

Historie miłosne na srebrnych kuflach gdańskich (artykuł, Silva Rerum)

Zwyczaj wręczania ślubnych i zaręczynowych prezentów jest bodaj tak stary jak instytucja małżeństwa. Przez stulecia zmieniały się jednak obyczaje i mody dotyczące obdarowywania młodej pary. W XVII-wiecznym Gdańsku wydarzenia te miały bardzo bogatą oprawę, stawały się coraz bardziej wystawne i …

Bitwa pod Narwą 30 XI 1700 (artykuł, Silva Rerum)

Po śmierci Karola XI i objęciu tronu przez niewiele ponad piętnastoletniego Karola XII, król duński - Chrystian V – zaczął poszukiwać sprzymierzeńców przeciwko Szwecji. Fryderyk August – elektor saski – wstępując na tron polski obiecał w pacta conventa odzyskanie tak …

Bażantarnia w dobrach Wilanów (artykuł, Silva Rerum)

W XIX w. posiadanie sprawnie funkcjonującej bażantarni było priorytetem wśród arystokratycznych elit. Polowania urządzane na te ptaki w przypałacowych ogrodach traktowano jako wyrafinowaną towarzyską rozrywkę. Powstanie bażantarni w dobrach Wilanów zainicjowało pismo Augusta Potockiego z 23 marca 1851 r., w …

Krzysztof Grodzicki (artykuł, Silva Rerum)

Jeszcze jeden z długiego szeregu oficerów, którzy doświadczenie zdobyte na polach bitew zachodniej Europy wykorzystali dla dobra Rzeczypospolitej walcząc dzielnie z jej wrogami. Jego ojciec, Wojciech, komornik ziemi łukowskiej, był drobnym szlachetką herbu Łada, zdołał jednak znaleźć się na tyle …

O obyczajach tureckich (artykuł, Silva Rerum)

Obyczaje Turków intrygowały dawnych Polaków, wzbudzając skrajne emocje. Jak zawsze najbardziej wyważony sąd pozostawili ci, którym dane było nie tylko im się z bliska przyjrzeć, ale i przez dłuższy czas tą kulturą obcować. Wtedy z pism znika fanatyzm, pogłoski weryfikowane …

Polskie poselstwa w Stambule (artykuł, Silva Rerum)

Misje dyplomatyczne do Turcji budziły sporo emocji wśród ich uczestników. Wiązało się to z ciekawością poznania wielkiego imperium, jego stolicy, o której krążyły legendy, ludzi i ich zwyczajów, nie mówiąc już o zobaczeniu sułtana i możliwości wzbogacenia się na sprowadzanych …

Czosnek w kuchni staropolskiej (artykuł, Silva Rerum)

W czasach średniowiecza uważano, że przyprawy korzenne pochodzą z rajskiego ogrodu. Odległe, nieco tajemnicze miejsce pochodzenia działało niezwykle silnie na wyobraźnię ludzi średniowiecza. Na luksus posiadania przypraw korzennych mogły sobie pozwolić początkowo tylko osoby majętne. Ubodzy, aby dodawać smaku swoim …

Max Rumpolt i staropolskie smaki (artykuł, Silva Rerum)

Jedne z pierwszych wzmianek dotyczących kulinarnych upodobań Polaków zostały opisane przez Maxa Rumpolta, autora dworskiej książki kucharskiej Ein new Kochbuch, wydanej we Frankfurcie nad Menem w 1581 r. Rumpolt był postacią nieprzeciętną. Choć był z pochodzenia Węgrem, udało mu się …

Karawaka (artykuł, Silva Rerum)

Benedykt Chmielowski wśród lekarstw dusznych i cielesnych przeciwko dżumie wymieniał m.in. karawaki tudzież karawaczki, czyli pochodzące z Hiszpanii magiczne krzyże o dwóch belkach na czary oraz czarta bardzo skuteczne. Krzyże zyskały popularność po soborze trydenckim, w trakcie którego pojawiła się …

Esencja masońskiego świata – rytuał i poezja (artykuł, Silva Rerum)

Profesor Tadeusz Cegielski na pytanie „Czym jest wolnomularstwo?” odpowiedział: Ruchem, który stawia sobie za cel duchowe doskonalenie jednostki i braterstwo ludzi różnych religii, narodowości i poglądów. Opiera się na systemie etycznym wyrażonym w obrzędach wtajemniczenia. Właśnie obrzędowość odróżnia wolnomularstwo np. …

Paryż w relacjach polskich podróżników epoki Jana III Sobieskiego (artykuł, Silva Rerum)

W XVII stuleciu wielka zagraniczna podróż, grand tour, stała się niezbędnym zwieńczeniem i ukoronowaniem całego procesu młodzieńczej edukacji. Podróż stanowiła ostatni etap edukacji europejskich elit, podejmowano ją dla zdobywania wiedzy i umiejętności, samego poznania świata, nieznanych krajów, ich kultury, obyczajów …

Spór o Rumno, dobra Jeremiego Wiśniowieckiego (artykuł, Silva Rerum)

Książę Jeremi Wiśniowiecki herbu Korybut, wojewoda ruski, znany jest szerzej przede wszystkim jako jeden z bohaterów historycznych powieści Henryka Sienkiewicza „Ogniem i mieczem”, jeden z najbogatszych magnatów swoich czasów i mężny obrońca Zbaraża przed kozakami. Budowanie olbrzymiej fortuny i pozycji …

Dworek szlachecki (artykuł, Silva Rerum)

Dworek szlachecki to miejsce obrosłe mitami, anegdotami, kulturowym znaczeniem czym chata bogata, wszelakimi sensami ukrytymi i jawnymi, a nawet możliwymi aluzjami psychoanalitycznymi (bo piwnica, bo komin, bo poddasze). Na pewno jest to jednak miejsce zasadnicze polskiej kultury od, sądzę, wieku …

W poszukiwaniu uprowadzonej matki (artykuł, Silva Rerum)

Historia to nie tylko wielkie postaci, polityka i międzynarodowe wojny. Czasem na pozór zwykli ludzie zdumiewają nas swoim hartem ducha i poświęceniem. Jak mężczyźni poszukujący uprowadzonych przez porywaczy ukochanych żon, córek lub matek. Wśród nich jest bohater tej niesamowicie pięknej …

Staropolskie sposoby na zatrzymanie smaku lata (artykuł, Silva Rerum)

Tradycyjne metody przetwórstwa stają się coraz bardziej popularne. Cenimy nasze rodzime produkty, chwalimy się dziedzictwem kulinarnym, chętnie odwiedzamy jarmarki z lokalnymi produktami. Tajniki domowych przetworów, atmosferę, w której powstawały znamy z opowieści lub pamiętamy z czasów dzieciństwa, kiedy to nasze …

Piwo na zdrowie (artykuł, Silva Rerum)

W dawnej Polsce piwo było uważane za jeden z najzdrowszych trunków. Posilające, służące zdrowiu, cieszyło się powodzeniem nawet u cudzoziemców, czego dowodzi historia rzymskiego purpurata: "pragnął go [piwa] niegdy w Rzymie jeden purpurat, który też w Polszcze mieszkał, w ciężkiej …

Mityczne pochodzenie rodów szlacheckich (artykuł, Silva Rerum)

.

Barokowe theatrum mundi w dawnej Rzeczypospolitej (artykuł, Silva Rerum)

Topos theatrum mundi pojawiał się w kulturze i literaturze od czasów antyku. Przekonanie, iż świat jest teatrem, silnie obecne było zwłaszcza w baroku, epoce, w której uświadamiano sobie zmienność Fortuny i zmagania człowieka na scenie życia z Czasem, Vanitas i …

Grafika antwerpska w Chinach (artykuł, Silva Rerum)

Pod koniec XVI wieku zakon jezuitów z nową gorliwością zaangażował się w próby chrystianizacji terenów pozaeuropejskich. Jego członkowie wysyłani do Azji i Ameryki Południowej w krótkim czasie stali się kluczowymi postaciami misji chrześcijańskich. Wraz z korespondencją zakonników do Europy zachodniej …

Janos Palffy – kariera rozpoczęta pod Wiedniem (artykuł, Silva Rerum)

Pod koniec XVII w. znalezienie Węgrów ślepo oddanych Habsburgom było równie proste jak spotkanie śmiertelnych wrogów Wiednia. Jednym z tych, którzy w sojuszu z cesarzem zrobili karierę, był Janos Bernhard Stephan Palffy-Erdöd. Hrabia od maleńkości rósł w przekonaniu, że podstawowym …

Smutny przypadek Marii Still i zaawansowanego nowotworu szyjki macicy (artykuł, Silva Rerum)

Co roku rak szyjki macicy zbiera wśród Polek zastraszające żniwo, zajmując obecnie siódme miejsce w zestawieniu przyczyn zgonów spowodowanymi nowotworami złośliwymi. Dzieje się tak dlatego, że niemal połowa kobiet, u których wykryto chorobę, trafia do lekarza zbyt późno. Rak szyjki …

Zamek Malbork jako rezydencja królów polskich (artykuł, Silva Rerum)

Od czasu objęcia zamku malborskiego przez króla Kazimierza IV Jagiellończyka (8 czerwca 1457 r.) jego część – Pałac Wielkiego Mistrza – została uznana za rezydencję króla. Odtąd pałac, zwany Pałacem Królewskim, był jedyną oficjalną siedzibą władcy w nowo przyłączonej do …

Burzliwe sejmiki przed sejmem roku 1776 (artykuł, Silva Rerum)

Na okres sejmu roku 1776 przypada wielkie ożywienie politycznej działalności Stanisława Augusta. Na zakończonym w kwietniu roku poprzedniego sejmie rozbiorowym utracił on większość swych prerogatyw nominacyjnych i rozdawniczych, głównie na rzecz staropolskich ministrów i Rady Nieustającej. W roku następnym uzyskał …

Uparty jak osioł, czyli dieta osób starszych (artykuł, Silva Rerum)

Wśród dietetycznych, prozdrowotnych zaleceń skierowanych w XVIII w. do osób starszych znajdziemy przede wszystkim nawołania do zachowania umiaru i równowagi. Ponieważ u osób starszych leniwey nierównie soki żołądkowe krążą, jak pisał Ludwik Perzyna, należało spożywać posiłki mniej obfite, za to …

Jeden Bóg, jeden Farinelli – słynny kastrat szpiegiem Stuartów? (artykuł, Silva Rerum)

Carlo Broschi, jeden z najwybitniejszych śpiewaków w historii opery, pierwszy gwiazdor muzyki europejskiej, kastrat, znany lepiej jako Farinelli, urodził się w 1705 r. w Andrii w Królestwie Neapolu. Tak artysta pisał o swoim pochodzeniu w liście do zaprzyjaźnionego arystokraty, hrabiego …

Korespondencja Jana Heweliusza (artykuł, Silva Rerum)

Gdański astronom Jan Heweliusz (1611-1687) to jeden ze słynniejszych członków tak zwanej Republiki Listów, czyli korespondencyjnej sieci łączącej naukowców. Prowadzona przez 57 lat korespondencja uczonego obejmowała ponad 4000 listów. Były one pisane głównie w języku łacińskim i niemieckim, poza tym …

Wokół ciała i porządku – czym był ceremoniał? (artykuł, Silva Rerum)

W pierwszej połowie XVIII wieku rozwinęła się na obszarze niemieckojęzycznym nauka o ceremoniale tzw. Zeremonielwissenschaft. Jej czołowi przedstawiciele próbowali zdefiniować i usystematyzować wiedzę o zasadach wzajemnego traktowania się, by ułatwić młodym kawalerom karierę, dając wskazówki odnośnie do stosownego traktowania władców …

Cudzoziemcy w Rzeczypospolitej Obojga Narodów (Silva Rerum)

Rzeczpospolita Obojga Narodów była celem podróży wielu obcokrajowców – polityków, lekarzy, wojskowych, artystów... Ich opinie o kraju i …

Wilanowskie inspiracje Elżbiety Drużbackiej (1698/1699-1765) (artykuł, Silva Rerum)

Twórczość Elżbiety Drużbackiej, zróżnicowana pod względem tematycznym i gatunkowym, czerpiąca inspiracje z różnorodnych źródeł, wzbudzała zachwyt już za życia poetki. Szczególnie ceniono jej utwory zaliczane do nurtu poezji arkadyjskiej, wśród których największym uznaniem cieszył się – powstały prawdopodobnie około 1750 …

Rozejm w Żurawnie w 1676 roku (artykuł, Silva Rerum)

Jan III Sobieski, po nieprzynoszących wyraźnych rozwiązań kampaniach z lat 1674 i 1675, wielkie nadzieje wiązał z wyprawą zaplanowaną na rok 1676, na którą sejm koronacyjny uchwalił wysokie podatki. Uważał, że w końcu uda mu się pokonać wojska osmańskie. Pomyślne …

Ród Czapskich herbu Leliwa w XVI–XVIII wieku (artykuł, Silva Rerum)

Ród Czapskich wywodził się z Prus Królewskich i pieczętował się herbem Leliwa, jednym z najbardziej popularnych znaków herbowych wśród szlachty na obszarze prowincji pruskiej. Czapscy do dzisiaj nie doczekali się jednak kompleksowego opracowania, które przybliżałoby dzieje tej bogatej rodziny, chociaż …

Ogrody i zwierzyńce zamku Wiśnicz (artykuł, Silva Rerum)

Łagodne wzgórza wokół zamku Wiśnicz, rozdzielone głębokimi dolinami, urozmaicone formacjami skalnymi, dopełniono zielenią ogrodów i zwierzyńców. Kompozycje z prawdziwego zdarzenia to czasy Piotra V Kmity (zmarł w 1553). Renesansowe ogrody nie były niczym dziwnym blisko Krakowa, serca monarchii. Imponujące układy …

Echa tzw. afery berlińskiej na sejmikach szlacheckich (artykuł, Silva Rerum)

Ogólnie […] sejmiki wypowiedziały się życzliwie o działa­niach monarchy i pozytywnie ustosunkowały się do jego dążeń. Znajdujemy w …

Nowa strategia w wojnie z Turcją – o polskich twierdzach w północnej Mołdawii (artykuł, Silva Rerum)

Od 1692 r. widzimy zmieniającą się taktykę prowa­dzenia wojny z Turcją. Zdaniem jej autora – Stanisława Jabłonowskiego – …

Ignacego Potockiego podróż edukacyjna (artykuł, Silva Rerum)

Po nauce w pijarskim Collegium Nobilium Ignacy Potocki (1750–1809), późniejszy marszałek wielki litewski, wyruszył w roku 1765 w podróż edukacyjną, która miała go przygotować do planowanej kariery kościelnej. Potocki doceniał praktykę podróżowania – wyjeżdżając na turę kawalerską, dostrzegał, że zupełnie …

Ród Radziwiłłów (Silva Rerum)

Ród Radziwiłłów przez stulecia odgrywał czołową rolę w historii Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Wśród jego przedstawicieli byli nie tylko …

Opera „Gismondo Re di Polonia” („Zygmunt, król Polski”) (artykuł, Silva Rerum)

Opera Gismondo, Re di Polonia zabrzmiała po raz pierwszy w rzymskim teatrze d’Alibert znanym też pod nazwą Teatro delle Dame 11 stycznia 1727 r. Była to pierwsza opera tego karnawału i została zadedykowana patronowi teatru, Jakubowi III Stuartowi, mężowi Marii …

Imieninowe upominki w XVIII wieku (artykuł, Silva Rerum)

Imieninowe upominki w XVIII w. bywały bardzo różne. Nie nazywano ich prezentami, jak obecnie, lecz upominkami, upomineczkami. Były one darem na pamiątkę, zadatkiem pamięci, przyjaźni, aby biorący upominek przypominał sobie często dającego. „Upominkować kogo” znaczyło: obdarzać go upominkiem (Samuel Bogusław …

Karaimscy lekarze w dawnej Rzeczypospolitej (artykuł, Silva Rerum)

Od czasu publikacji na początku XX w. pionierskiej książki Mejera Bałabana temat działalności żydowskich lekarzy w nowożytnej Rzeczypospolitej podejmowali wielokrotnie inni historycy (m.in.: Warchal, Shatzky, Trunk, Ringelblum, Gelber). W ostatnich latach pojawiło się kilka publikacji sugerujących znaczną rolę w historii …

Pompa funebris Adama Mikołaja Sieniawskiego we Lwowie i Brzeżanach w 1726 r. (artykuł, Silva Rerum)

Jak wiadomo, pogrzeby szlacheckie w dawnej Rzeczypospolitej należały do jednych z najbardziej spektakularnych i kosztownych uroczystości. Szczególnie okazałe były pogrzeby zmarłych należących do magnaterii, do stanu senatorskiego. Jedną z najświetniejszych takowych „imprez” (zwano je pompa funebris) w XVIII w. urządzono …

Pomnik króla Jana III we Lwowie (artykuł, Silva Rerum)

20 listopada 1898 roku był dla lwowian dniem niezwykłej uroczystości: przy „najpiękniejszej, wymarzonej pogodzie”, jak zapewniali redaktorzy „Kurjera Lwowskiego”, został odsłonięty pomnik Jana III Sobieskiego. Pomysł ufundowania pomnika narodził się 15 lat wcześniej, w 1883 roku – 200 lat po …

Remizy i uczeni, czyli o ptaszku-rzemieślniku i jego kunsztownych gniazdach (artykuł, Silva Rerum)

W marcu 1711 roku w Gdańsku poznało się dwóch młodych uczonych. Jednym z nich był gdański naturalista, syn słynnego botanika Jacoba Breyne’a, Johann Philipp (1680–1764), drugim – pochodzący z Drezna medyk przyboczny Augusta II Mocnego Christian Heinrich Erndtel (1676–1734). Spotkanie …

Ausztuk do Gdańska (artykuł, Silva Rerum)

Język polski długo posiłkował się niemczyzną, sztukując nią zwłaszcza terminologię gospodarczą i rzemieślniczą. Niektóre słowa i zwroty towarzyszą nam do dzisiaj, inne dawno wypadły z obiegu. Jednym z zapomnianych terminów był powszechny w księgach gospodarczych XVII i XVIII wieku ausztuk. …