• Trafność wyników
• Tytuł
• Typ zasobu
• Źródło pochodzenia
• Data

Toussaint de Forbin-Janson – nadzwyczajny ambasador Francji w Polsce (artykuł, Silva Rerum)

Pochodził z prowansalskiego rodu markizów Janson. Urodzony 1 października 1631 roku w Mane w Prowansji, po odbyciu studiów teologicznych wstąpił do zakonu maltańskiego. Dzięki wstawiennictwu biskupa Digne otrzymał godność koadjutora. W roku 1656 został wyświęcony na tytularnego biskupa Filadelfii w …

Geografia staropolskiego turyzmu (XVI-XVIII w.) (artykuł, Silva Rerum)

Współczesne znaczenie terminu „turystyka” nie może być wprawdzie odniesione dosłownie do podróży przedsiębranych w okresie nowożytnym, to jednak posiadały one wiele cech stricte turystycznych. Można powiedzieć, iż zwiedzanie „cudzych krajów” było nieodłącznym elementem przemierzanej drogi niezależnie od celu podróży. Pamiętając …

Ideał kobiecego piękna – w liczbach (artykuł, Silva Rerum)

Jak opisać coś tak ulotnego, jak uroda kobiecego ciała? W świecie, gdzie najczęściej uprawianym przez szlachcica gatunkiem paraliterackim był inwentarz mobiliów i nieruchomości, barokowy poeta spróbował – algorytmem. Rękopisy z XVII w. przechowały taki oto niezwykły wiersz: Trzydzieści tych sztuk …

Lach bez konia… (artykuł, Silva Rerum)

O koniach staropolskich czytamy najczęściej w źródłach w jednym kontekście: braku koni, utraty koni, poszukiwania nowych koni w miejsce tych, które się „zużyły“. Bo też tempo rotacji koni użytkowych w zdecydowanej większości ról, w których występowały – było podówczas ogromne! Nie …

Wielmożnego Pana Rafała Leszczyńskiego nad Bosfor poselstwo (artykuł, Silva Rerum)

Dla uroczystej ratyfikacji podpisanego w Karłowicach traktatu, kończącego wojnę z Turcją (1699), którą tak szczęśliwie rozpoczął błyskotliwą odsieczą wiedeńską Jan III, ale której długo nie można było satysfakcjonującym pokojem zakończyć, jego następca, elektor saski i król Polski, August II wysłał …

Kulig w Wilanowie (artykuł, Silva Rerum)

Ostatnie tygodnie karnawału (dawnych zapustów) przed Popielcową Środą to staropolski sezon kuligów. Sam zwyczaj przyszedł do nas w XVII w. ze Wchodu, od Rusinów. Dawny kulig, zwany również szlichtadą, sporo różnił się od dzisiejszych wyobrażeń o tej zimowej rekreacji. Śnieg …

Jedykuła - turecki Zamek Siedmiu Wież (artykuł, Silva Rerum)

Yedikule (Twierdza Siedmiu Wież), w dawnej Polsce znana lepiej pod fonetyczną nazwą Jedykuła, to stambulska twierdza domykająca (od południa) swymi fortyfikacjami pierścień murów miejskich Carogrodu. Pierwsza twierdza w tym miejscu wzniesiona została za panowania Jana I Tzimiskesa (969-976), który postanowił …

Sekrety staropolskiej lodowni (artykuł, Silva Rerum)

Zanim powstały pierwsze elektryczne chłodziarki w szlacheckich folwarkach przechowywano produkty w zimnie korzystając z naturalnych i praktycznych rozwiązań. Lodownia była wspaniałym wynalazkiem! Wiosną i latem można było chłodzić w niej nabiał, konfitury, lody, wino, piwo oraz mięso i ryby. Lodownie …

Legenda rodowa Lubomirskich (artykuł, Silva Rerum)

Polscy magnaci niezwykle chętnie szukali swojego rodowodu w czasach jak najdawniejszych. Z przyjemnością przypisywali sobie pochodzenie od antycznych cesarzy lub nawet bóstw. Jedną z takich legend rodowych przekazuje mowa wygłoszona przez kanclerza Marcjana Ogińskiego na ślubie późniejszej właścicielki Wilanowa Elżbiety …

Kampament wilanowski (artykuł, Silva Rerum)

W roku 1732 na polach wilanowskich, obszarze Królikarni i Czerniakowa, przeprowadzone zostały manewry armii Augusta II, które przeszły do tradycji pod nawą kampamentu. Manewry warszawskie były rozwinięciem pokazów sprawności, jaki w 1730 wojska saskie zorganizowały pod Tigenau i Muhlbergiem. Do …

Szlaki tatarskie (artykuł, Silva Rerum)

„Wszystek kraj podolski, prawie w każdym zakątku, od człeka aż do bydlęcia zakrwawiony i sponiewierany, a z nim znaczna część Rusi, wydały jęk bolesny a wiele tysięcy ludzi płci obojga w wieczną niewolę zostały uprowadzone i sprzedane”. Słowa Jana Długosza …

Targowica – symbol narodowej zdrady (artykuł, Silva Rerum)

Niewielkie miasteczko nad Siniuchą (czyli Siną Wodą) na trwałe znalazło miejsce w polskiej historii. Miejsce, dzięki konfederacji z 14 maja 1792, niechlubne. Czym jednak było naprawdę, bo zła sława przylgnęła doń bez jego winy? Miasteczko o odległej metryce żyło z …

Antyczni bohaterowie na srebrnych kuflach gdańskich (artykuł, Silva Rerum)

Patrycjat XVII-wiecznego Gdańska, budując tożsamość, rangę i pozycję miasta, odwoływał się - zwłaszcza w dekoracji miejsc publicznych - do tradycji starożytnego Rzymu, do sztuki antyku i historii starożytnej. Także przybysze opisujący miasto sięgali do tego rodzaju porównań. Malowidła w Dworze …

Bitwa pod Ochmatowem 1655 r. (artykuł, Silva Rerum)

Zawarcie unii w Perejasławiu i przyłączenie Ukrainy do Rosji przyjmuje się w historiografii za koniec powstania Chmielnickiego oraz początek wojny polsko-rosyjskiej (1654 – 1667). Wyczerpana i osłabiona 6-letnimi zmaganiami wojennymi Rzeczpospolita Obojga Narodów musiała od początku 1654 r. stawiać czoła …

Kapikulu (artykuł, Silva Rerum)

Turcja, najpotężniejszy z przeciwników XVII-wiecznej Rzeczypospolitej, dysponował sprawną i skomplikowana machiną wojenną. I o ile w powszechnym obiegu funkcjonują janczarzy czy spahisi, o tyle o innych formacjach Polak, nawet interesujący się historią, nie wie zbyt wiele. Wszystkie rodzaje wojsk pieszych …

O polskich posiłkach z niemieckiego leksykonu (artykuł, Silva Rerum)

Informacji o kuchni staropolskiej możemy szukać nie tylko na kartach książek kucharskich czy kalendarzy, ale także w dawnych obcojęzycznych leksykonach i encyklopediach, które drukowane były w XVII i XVIII w. W leksykonie Johanna Heinricha Zedlera znajduje się hasło dotyczące polskich …

Amulety przeciwdżumowe (artykuł, Silva Rerum)

Nieskuteczność leków profilaktycznych przeciw dżumie sprawiała, że w społeczeństwie nowożytnym utrzymywała się głęboka wiara w magiczną moc amuletów i tak zwanych kamieni zdrowia. Według współczesnego francuskiego historyka Georges’a Vigarello, u początków szerokiego stosowania przedmiotów ochronnych tego typu legło założenie, że …

Autorzy staropolscy na temat lichwy (artykuł, Silva Rerum)

Definicja lichwy, niezmienna co do negatywnego wydźwięku samego zjawiska, różniła się na przestrzeni wieków stopniem dopuszczalnego zysku od pożyczonego kapitału pieniężnego. W Starym Testamencie lichwa uznawana była za poważny występek, a uciskanie ludzi ubogich, sierot i wdów przedstawiane jako szczególnie …

Auf Polnisch, czyli przepisy na polskie potrawy w niemieckich kalendarzach (artykuł, Silva Rerum)

W kalendarzu Wolfgang Schindlera wydanego w okolicach Norymbergi w 1671 r. na każdy miesiąc przypadały dwa przepisy kulinarne, każdorazowo na danie mięsne i rybne. Zgodnie z zapewnieniami autora kalendarza wszystkie zgromadzone przez niego receptury dotyczyły dań delikatnych i pysznych, pasujących …

Teoria zapatrzenia i matczynej wyobraźni (artykuł, Silva Rerum)

W czasach nowożytnych powszechnie sądzono, że kobieta w ciąży może świadomie bądź nieświadomie wywrzeć wpływ na... powierzchowność noszonego w swoim łonie dziecka. Przykładowo spoglądanie na wizerunek Jana Chrzciciela albo św. Agnieszki oraz medytowanie ich wyglądu mogło sprawić, że urodzi się …

Łóżko a sprawa polska (artykuł, Silva Rerum)

Ci z nas, którzy zachowali w swojej pamięci hotele, zapamiętują je a to z powodu znakomitej kuchni, a to z powodu świetnej obsługi i co najmniej sauny, basenu, gabinetu reklamującego się jako... dyskretnie poprawiającego wady urody, sylwetki. Słowem: wiara czyni …

„Wąs sumiasty” czy ogolona „gęba wódkami zlana”? O wzorcu cnotliwego męża pod koniec XVIII wieku (artykuł, Silva Rerum)

Ozdobo twarzy, wąsy pokrętne! – zwracał się w apostrofie poeta Franciszek Dionizy Kniaźnin, który jako patriota uważał, że prawdziwy Polak powinien nosić się po sarmacku, czyli być ubranym w kontusz i nie zapominać o podgolonej czuprynie, a przede wszystkim, wielkich …

Maria Kazimiera w węgierskim kurorcie (artykuł, Silva Rerum)

Przekonanie o skutecznym działaniu wód leczniczych ma antyczną metrykę. W Polsce wielkim zwolennikiem tego typu kuracji był Władysław Jagiełło, regularnie jeżdżący do siarczanych źródeł w podkrakowskich Swoszowicach. Tutejsze źródła wód siarczanych były wykorzystywane od średniowiecza. Wytrącający się na powierzchni kwiat …

Dyplomatyczny zgrzyt – Wojciech Miaskowski i Bazyli Lupul (artykuł, Silva Rerum)

Przestrzeganie ceremoniału dyplomatycznego jest nader skomplikowaną sztuką, w której najmniejsza pomyłka może zrodzić poważne konsekwencje. Przekonali się o tym w 1640 r. poseł polski do Turcji, Wojciech Miaskowski oraz władca zależnej od Osmanów Mołdawii, hospodar Bazyli Lupul. Choć ten drugi …

Poezja barokowa (artykuł, Silva Rerum)

Wiemy z przekazów dobrze, że okres baroku jest czasem rozkwitu poezji. Barok to epoka poetów. Znana jest powszechnie opinia w tym temacie jednego z bardziej znanych krytyków czasów sobie współczesnych Wacława Potockiego. W jednym ze swoich tekstów autotematycznych pisze on: … …

Na targowisku. Rozmówki polsko-niemieckie z XVII wieku (artykuł, Silva Rerum)

Podstawą do prowadzenia ożywionych kontaktów handlowych w mieście była skuteczna komunikacja, zwłaszcza jeśli na targach i jarmarkach spotykała się ludność mówiąca różnymi językami. We Wrocławiu, Gdańsku czy Toruniu uczono dzieci mieszczańskie języka polskiego jako obcego. Umiejętne obejście się z kupującym …

Ludowe i elitarne obrazy lepszego świata (artykuł, Silva Rerum)

Już starożytni, kontestując rzeczywistość, tworzyli obrazy doskonałego państwa. Znajdować się ono miało poza granicami map, gdzie w harmonii z naturą funkcjonuje idealnie pod każdym względem zorganizowane społeczeństwo, lub w odległej przeszłości, straconym wieku złotym. Również zamieszkujący ziemie Rzeczypospolitej szlachta oraz …

Podejrzany zapach miłosnego jabłka (artykuł, Silva Rerum)

W staropolskim ogrodzie warzywa służyły jako pokarm, zioła stosowano według potrzeby, dla smaku lub dla poratowania zdrowia, kwiaty były ozdobami, a drzewka owocowe sadzono "ku napasieniu zmysłów smaku i powonienia". Niektóre rośliny zmieniały jednak z czasem swoje przeznaczenie, zanim znajdowały …

Wokół XVII-wiecznych podróżnych gospód (artykuł, Silva Rerum)

Przerwę w podróży czyniąc, trzeba kazać się zawsze prowadzić do najlepszej oberży, by dobrze zostać ugoszczonym, tak w połowie XVII w. zalecał wszystkim wybierającym się w daleką podróż Giacomo Fantuzzi, doświadczony podróżnik sam przemierzający szlaki ówczesnej Europy. Zaraz po przybyciu …

Salus Populi Romani w Chinach (artykuł, Silva Rerum)

W 1583 roku włoski jezuita Matteo Ricci jako pierwszy chrześcijański misjonarz zostaje przyjęty oficjalnie w Chinach. Jednocześnie wraz z tą datą rozpoczyna się historia niezwykłego eksperymentu kulturowego prowadzonego przez Ricciego, jego towarzyszy i następców. Otóż zdają sobie oni dobrze sprawę, …

Atlas roślin rodzimych i obcych: doktor de Bernitz o tojadzie mocnym (łac. aconitum napellus) (artykuł, Silva Rerum)

Jak głosi legenda, tojad wyrósł na wzgórzu Akonit, na której Herakles pokonał Cerbera. Z jadowitej śliny piekielnego psa, która padała kropla po kropli na ziemię, wykiełkował piękna i zabójcza niebieska roślina. Hekate uśmierciła jej sokiem swojego ojca, Medea – Tezeusza. …

Propaganda podczas kampanii sejmowych za rządów Jana III Sobieskiego (artykuł, Silva Rerum)

Podczas kampanii sejmowych za rządów Jana III Sobieskiego powstawało wiele pism o charakterze propagandowym, które miały przekonać opinię szlachecką do programów politycznych dwóch głównych stronnictw – królewskiego i opozycyjnego. Część z nich była rozpowszechniana drogą oficjalną – urzędową, a część …

Filozofia baroku w Rzeczypospolitej (artykuł, Silva Rerum)

Ponieważ pojęcie baroku zadomowiło się pierwotnie w historii sztuki i wtórnie w historii literatury, natomiast nie uzyskało większego uznania w historii filozofii, w niniejszym tekście mowa będzie o filozofii XVII w. W epokach poprzednich, w późnym średniowieczu i renesansie, polska kultura …

Babcie, dziadkowie, Scytowie i szlacheckie wychowanie (artykuł, Silva Rerum)

W jednej ze swoich maksym François de La Rochefoucauld zauważył, że starcy zwykli się pocieszać, dając dobre rady, ponieważ nie są już zdolni dawać złych przykładów. Jeśli w ten przewrotny sposób spojrzeć na relację, która w dawnych czasach łączyła pokolenia, …

Szymon Bogumił Zug (artykuł, Silva Rerum)

Nazwisko Szymona Bogumiła Zuga na trwałe związane jest z historią architektury polskiego klasycyzmu, z dziejami jej najdonioślejszych osiągnięć. Urodzony w Merseburgu w Saksonii 20 lutego 1733 r. Zug – właściwie Simon Gottlieb Zugk (Zuck, Zugh, Cug) – pochodził z rodziny …

Polskie gazety rękopiśmienne XVII wieku (artykuł, Silva Rerum)

Ogólna charakterystyka powszechnie występującego zjawiska prasowego na ziemiach polskich w XVII w., jakim były gazety pisane, wymaga przede wszystkim podkreślenia ich niezwykle ważnej roli w procesach komunikacji społecznej. Gazety rękopiśmienne były szczególną odmianą prasy poprzez swój nieformalny charakter bazujący na …

Definicja nieruchomości ziemskiej w prawie polskim w ujęciu historycznym w II RP (artykuł, Silva Rerum)

Opracowanie naukowe na temat definicji nieruchomości ziemskiej w prawie polskim w ujęciu historycznym w II RP ( z uwzględnieniem czasopism prawniczych ukazujących się w Polsce w dwudziestoleciu międzywojennym oraz pozostałych materiałów …

Związki funkcjonalne pomiędzy zespołem pałacowo-parkowym a częścią gospodarczą wilanowskiej nieruchomości ziemskiej (artykuł, Silva Rerum)

Związki funkcjonalne pomiędzy zespołem pałacowo-parkowym a częścią gospodarczą należy rozumieć jako wzajemną zależność niezbędną dla prawidłowego funkcjonowania całego majątku ziemskiego. Niemożliwym byłoby prowadzenie działalności rolniczej (produkcyjnej) bez dobrej organizacji pracy (planowania, nadzoru, zbytu). Funkcjonowanie zaplecza administracyjno-księgowego, które było zlokalizowane w …

Traktat warszawski z 1683 roku (artykuł, Silva Rerum)

Niekorzystny traktat z imperium osmańskim z 1678 roku, pokój Francji i Szwecji zawarty z ich przeciwnikami w Nijmegen w latach 1678–1679 oraz trudności w negocjacjach z Rosją spowodowały, że fiaskiem zakończyła się polityka Jana III Sobieskiego, zmierzająca do odzyskania Prus …

Johann Philipp Breyne i jego złote numizmaty (artykuł, Silva Rerum)

Po śmierci gdańskiego botanika i kolekcjonera Johanna Philippa Breyne’a, w sierpniu 1766 roku na aukcji w Gdańsku wystawiono na sprzedaż rodzinną kolekcję numizmatyczną tworzoną przez niego i jego ojca Jacoba. Na potrzeby licytacji wydrukowano szczegółowy katalog zatytułowany w iście barokowy, …

Johann Philipp Breyne i jego srebrne numizmaty (artykuł, Silva Rerum)

Śląscy kolekcjonerzy w XVIII wieku nierzadko pisali, że „znajomość monet jest wiedzą niezbędną badaczowi dziejów przeszłych”. Twierdzili także, że „ten sposób kochania pieniędzy jest z pewnością na wskroś niewinny – i w tym celu je zbierać to rzecz zawsze najchwalebniejsza”(1). …

Jana Klemensa Branickiego wojna z Tomaszem Czapskim (artykuł, Silva Rerum)

Długie, zaciekłe, a niekiedy i krwawe wojny między magnatami na obszarze Korony i Litwy nie były niczym niezwykłym, zwłaszcza w XVIII wieku. Przykładem może być opisany tu konflikt przedstawicieli dwóch rodów, które niewątpliwie zapisały się w historii Rzeczpospolitej. Jan Klemens …

Spotkanie w Monachium: muzykalny książę Sapieha i diariusz księżnej Sapieżyny. Wątki polskie w muzycznych dziennikach Charlesa Burneya (artykuł, Silva Rerum)

Charles Burney (1726–1814), angielski muzyk, pisarz muzyczny, a nade wszystko jeden z pionierów muzycznej historiografii, nim zabrał się do pisania monumentalnej Powszechnej historii muzyki, odbył dwie podróże po kontynencie: w 1770 roku do Francji i Italii, w 1772 roku zaś …

Pielgrzymka Antoniego Węgrzynowicza (artykuł, Silva Rerum)

Mieszczanin z pochodzenia, franciszkanin reformator z powołania, kaznodzieja i pisarz Antoni Węgrzynowicz (1658–1721) zamierzał dotrzeć z Krakowa do Vitorii-Gasteiz znajdującej się w Hiszpanii. Cel jego wędrówki był czysto zawodowy – wybierał się z dwoma innymi ojcami: Krzysztofem Klimeckim i Dominikiem …

Jakub Kazimierz Rubinkowski jako faktor księgarski Elżbiety Sieniawskiej (artykuł, Silva Rerum)

Jakub Kazimierz Rubinkowski (1668–1749), toruński patrycjusz i rajca, kupiec i królewski poczmistrz, realizował kilka typów usług dla przedstawicielki jednej z najmożniejszych rodzin magnackich w Koronie, kasztelanowej krakowskiej i hetmanowej wielkiej koronnej Elżbiety Sieniawskiej z Lubomirskich (ok. 1669–1729). Należały do nich: …

Husiatyn – miasto synagogą sławne (artykuł, Silva Rerum)

Miasteczko w dawnym woj. tarnopolskim (dziś Ukraina), nad Zbruczem, lokowane przez Kalinowskich w 1. połowie XVI w., przygarnęło osadników z centralnej Polski. Otoczone lichymi fortyfikacjami, padało ofiarą napadów tatarskich i kozackich. Ale podnosiło się uparcie, a nawet wyspecjalizowało w handlu …

O informowaniu i przepływie informacji w okresie nowożytnym (artykuł, Silva Rerum)

Media, nazywane obecnie czwartą władzą, dysponują współcześnie nieograniczonymi możliwościami technologicznymi, dzięki którym mamy powszechny dostęp do aktualnych informacji. W obliczu osiągnięć techniki trudno sobie dzisiaj wyobrazić jakąkolwiek masowość mediów epok dawnych, a nawet odniesienia terminu „media” do czasów preindustrialnych. Niemniej …

Prusko-litewskie love story: Hohenzollernowie i Radziwiłłowie (wszystko znów zostanie w rodzinie) (artykuł, Silva Rerum)

Prusy Książęce były naturalnym partnerem gospodarczym i politycznym dla Wielkiego Księstwa Litewskiego. Związki tych dwóch krajów zacieśniły się – w sposób nieformalny wprawdzie, ale bardzo istotny – poprzez skoligacenie brandenbursko-pruskich Hohenzollernów z jedną z najpotężniejszych familii magnackich na Litwie – …

Polacy łupią Prusaków: wojny inflanckie (artykuł, Silva Rerum)

Spóźniona realizacja przez Zygmunta III w 1600 r. obietnicy przyłączenia Estonii do Rzeczypospolitej spowodowała wybuch wojny polsko-szwedzkiej. Jej pierwszy etap zamknął się rozejmem w 1609 r. Nie przyniósł on spodziewanego włączenia Estonii ani tym bardziej przywrócenia Zygmunta III na tron …

Dar Michała Korybuta Wiśniowieckiego dla Uniwersytetu Karola-Ferdynanda w Pradze (artykuł, Silva Rerum)

Niezwykle intersującym wątkiem w kontaktach naukowych polskiej i litewskiej szlachty z Uniwersytetem Karola-Ferdynanda jest obecność na studiach filozoficznych i prawniczych przyszłego króla polskiego i wielkiego księcia litewskiego Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1640-1673). W 1656 roku młody książę został wysłany na studia …