• Trafność wyników
• Tytuł
• Typ zasobu
• Źródło pochodzenia
• Data

Lwie pacholę Pana Henryka (artykuł, Silva Rerum)

Henryk Sienkiewicz w Trylogii umieścił całą gamę postaci szlacheckich. Jedną z nich był Gabriel Aksak, który w Ogniem i mieczem określony został mianem lwie pacholę. Zginął podczas generalnego szturmu Zbaraża 13 lipca 1649 roku, z ręki pułkownika kozackiego Burłaja, którego …

Michał Jerzy Mniszech, pierwszy „minister kultury” (artykuł, Silva Rerum)

Marszałek wielki koronny Michał Jerzy Mniszech należał do grona najbliższych współpracowników króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Kształcił się u pijarów w Warszawie, a następnie uzupełniał studia zagranicą m.in. w Holandii, Niemczech, czy we Włoszech. Podczas swych naukowych podróży nawiązał znajomości z …

Mistrz Twardowski (artykuł, Silva Rerum)

Spór o mistrza Twardowskiego trwa już 250 lat. Wielu autorów zabierało głos w tej sprawie, szczególnie chętnie pisano o nim w XIX wieku. Właśnie wtedy rozwinęła się romantyczna legenda o czarnoksiężniku. Sam Twardowski był postacią nader tajemniczą. Jego nazwisko po raz …

Lisowczycy (artykuł, Silva Rerum)

Oddziały jazdy, która służyła Rzeczypospolitej, ale nie otrzymywała żołdu, utrzymując się wyłącznie z łupów, nazywano lisowczykami od nazwiska jej założyciela: Aleksandra Józefa Lisowskiego. Lisowczycy byli nieustraszeni i bezlitośni dla wroga, wzbudzali popłoch wśród Szwedów i Tatarów, ale niestety również wśród …

Egzemplarz obowiązkowy z dziejów ustawodawstwa sejmu 1780 r. (artykuł, Silva Rerum)

Sejm 1780 roku często postrzega się go jako przykład zacofania polskich posłów, gdyż odrzucono na nim kodeks Andrzeja Zamyskiego, zbiór postępowych praw sądowych. Przyjęto jednak wtedy bardzo ważną ustawę, która nosiła tytuł Powiększanie Biblioteki Publicznej. Głosiła ona, że odtąd żadnej …

Jerzy Jazłowiecki (1510-1575) - kandydat do tronu (artykuł, Silva Rerum)

Karierę wojskową zaczynał jako zaledwie osiemnastoletni młodzian, który wsławił się rozbiciem silnego oddziału tatarskiego pod Kamieńcem Podolskim w 1528 r. Jednak rok później już nie miał tyle szczęścia. Został podstępnie schwytany podczas wyprawy na Oczaków, a wolność zawdzięczał tylko bogatemu …

Seweryn Rzewuski (1743-1811) – fanatyk nieuleczalny (artykuł, Silva Rerum)

Wybór Stanisława Poniatowskiego na króla młody Rzewuski potraktował jako obalenie polskiej wolności, podobnie jak jego ojciec, Wacław. Politykę swego rodzica popierał ze szczerym zaangażowaniem. Szerokiej opinii publicznej dał się poznać w 1767 r., kiedy dobrowolne udał się na zesłanie, towarzysząc …

Charles de La Haye – rytownik Sobieskich (artykuł, Silva Rerum)

Charles (Carl) de La Haye, miedziorytnik francuski urodzony w Fontainebleau w 1641 r., po przejściowym pobycie w Rzymie i Florencji, pojawił się w Gdańsku ok. 1682 r. i tu działał do 1689 r., sztychując m. in. wizerunki patrycjuszy, przeważnie do …

Suworow na przedpolach Pragi (artykuł, Silva Rerum)

Po klęsce maciejowickiej i wzięciu Kościuszki do niewoli „wszyscy zaś porobili się prorokami – notował w swoich Pamiętnikach niezastąpiony Jędrzej Kitowicz – przepowiadając, iż się Warszawa nie utrzyma i że cała Polska wkrótce przepadnie”. Tymczasem Rosjanie powoli podchodzili pod Pragę; …

Jan Klemens Branicki (1689-1771) – hetman abnegat (artykuł, Silva Rerum)

Pierwsze czterdzieści lat życia upłynęły Branickiemu beztrosko. W tym okresie niczym szczególnym się nie odznaczył, a jego aktywność w życiu politycznym była znikoma. Zajmował się głównie administrowaniem dóbr i upiększaniem siedziby w Białymstoku. Należy przyznać, że udało mu się wybudować …

Jan Kazimierz Sapieha (ok. 1672-1730) – najzdolniejszy z Sapiehów (artykuł, Silva Rerum)

Wejście Jana Sapiehy w dorosły świat nastąpiło w okresie ostrych walk na Litwie pomiędzy Sapiehami a „republikanami”. Przyszły hetman nie uczestniczył w tych zmaganiach. Po klęsce olkienickiej, złożywszy przysięgę na wierność Rzeczpospolitej, nie został odsądzony od dóbr. Chcąc uniknąć uczestnictwa …

Łazienki w Krzeszowicach (artykuł, Silva Rerum)

Wieś Krzeszowice, wchodząca w skład hrabstwa tenczyńskiego, leżąca nad rzeczką Krzeszówką w malowniczej dolinie, otoczonej z trzech stron wzgórzami, znana była ze swych wód leczniczych już w początku XVII w. w 1625 r. pisał o nich ksiądz Bernard Bocheński. Wszakże …

Co nieco o cechu browarników i produkcji piwa w dawnym Elblągu (artykuł, Silva Rerum)

W XVI i w XVII w. cech browarników (niem. Maltzenbräuer) istniejący w Starym Mieście Elblągu zrzeszał przedsiębiorców finansujących i organizujących produkcję piwa, którzy zatrudniali piwowarów – fachowców (zwanych tu Schuffenbrauer), odpowiedzialnych za techniczną stronę produkcji trunków. Nie wiadomo, ilu członków …

Carte géométrique de la France, czyli narodziny nowoczesnej kartografii topograficznej (artykuł, Silva Rerum)

Wówczas gdy na tron Polski wstępował Jan III Sobieski, w Europie zachodniej rodziła się nowoczesna kartografia topograficzna. W latach 70. XVII wieku włoski astronom Giovanni Domenico Cassini, po przeniesieniu się do Francji i objęciu stanowiska dyrektora obserwatorium astronomicznego w Paryżu, …

Więcej nakładu na rejestrze niźli murze, czyli jak dbano o fortyfikacje miejskie w nowożytnej Rzeczypospolitej (artykuł, Silva Rerum)

Powyższe słowa wypowiedział hetman Jan Tarnowski. Dotyczą one sytuacji spotykanej niestety dość często w dawnej Rzeczypospolitej, że środki, które miały być przeznaczone na utrzymanie lub modernizację umocnień obronnych miast, wydatkowano na zupełnie inne cele. Tak się na przykład stało we …

Twórczość plastyczna Anetki Potockiej (artykuł, Silva Rerum)

Uniwersalne, przeznaczone przede wszystkim na użytek konwersacji, wykształcenie Anny z Tyszkiewiczów (1779–1867) primo voto Potockiej, secundo voto Wąsowiczowej, nie odbiegało od ówczesnych norm i w gruncie rzeczy było dość powierzchowne: świadczy o tym fakt, że Anetka do końca życia nie …

Elekcja księcia „Gaweńskiego” (artykuł, Silva Rerum)

Wszystkie wolne elekcje w Polsce stanowiły swego rodzaju wielki targ władców, na którym oni – kupowani przez szlachecką rzeszę – licytowali się w najhojniejszych obietnicach pod jej adresem. Osoba przyszłego władcy była zawsze wielką niewiadomą tym bardziej, gdy przyszło obierać …

Krótka historia uprawy roślin cytrusowych (artykuł, Silva Rerum)

Cytrusy to popularna nazwa roślin należących do rodzaju Citrus. Bogactwo tego rodzaju ocenia się bardzo różnorodnie: jedni naukowcy wymieniają 16 gatunków, inni twierdzą, że jest ich około 100. Problem polega na tym, że bardzo trudno wyznaczyć granice i stopień pokrewieństwa …

Krwawa jatka pod Konotopem (artykuł, Silva Rerum)

Ugoda perejasławska z 1654 roku oddawała Ukrainę i Kozaków pod wpływy państwa moskiewskiego. Nie wszyscy jednak Kozacy godzili się na podporządkowanie Moskwie, a twarda polityka carskich gubernatorów, wywoływała niezadowolenie i oglądanie się w stronę Rzeczypospolitej. Do polsko - kozackiego zbliżenia …

Romans, przez który wybuchł potop - prolog (artykuł, Silva Rerum)

Historia romansu Elżbiety ze Słuszków z królem Janem Kazimierzem jest dość znana. Większą tajemnicą są losy Adama Kazanowskiego, jej pierwszego męża, który, mówiąc łagodnie, też świętoszkiem nie był. Kazanowski miał szczęście być bliskim przyjacielem najpierw królewicza, potem już króla Władysława IV. …

Pocztowe rekrutacje (artykuł, Silva Rerum)

Obsadzanie różnego rodzaju stanowisk, zwłaszcza przynoszących zyski, zawsze budziło wiele emocji. Te uczucia towarzyszyły również obsadzie pocztowych funkcji urzędniczych w nowożytnej Rzeczypospolitej. Sejmiki wojewódzkie oraz rady miejskie tworząc partykularne urządzenia pocztowe wyznaczały na stanowiska pocztmistrzowskie swoich reprezentantów, określały ich pensje …

Historia „holenderskiego” wina (artykuł, Silva Rerum)

W XVII i XVIII wieku handel morski, szczególnie dla wina, nie odbywał się w komfortowych warunkach. Problemy z konserwacją trunków i trudy podróży sprawiały, że zamiast zamówionego wina na miejsce docierały często beczki wypełnione winnym octem. Rozwiązanie tego problemu znaleźli …

Paryskie ekspensa – wydatki młodych szlachciców w podróży (artykuł, Silva Rerum)

Zwyczajowo po ukończeniu edukacji w kraju młodzieńcy z magnackich rodów wysyłani byli w dłuższą podróż poza granice Rzeczypospolitej, tzw. grand tour, w czasie której zdobywali wiedzę, uczyli się języków i poznawali obyczaje w krajach zachodniej Europy. Zwykle towarzyszył im doświadczony …

Hiszpańskie fascynacje anonimowego polskiego peregrynanta w 1595 r. (artykuł, Silva Rerum)

Z czasów przełomu wieków XVI i XVII zachowała się ciekawa, chociaż anonimowa relacja z podróży po Europie. Obszerny zapis przypadków podróżnych wyraża mentalność autora, ukształtowaną w przełomowym okresie, na styku renesansu i baroku, dwóch wielkich epok w dziejach kultury i …

Patrick Gordon o wojskowej dyscyplinie (artykuł, Silva Rerum)

Po podpisaniu rozejmu pod Ujściem w 1655 roku Patrick Gordon[1], szkocki żołnierz, udał się z Hieronimem Radziejowskim w okolice Poznania, gdzie obserwował panującą w wojsku szwedzkim żelazną dyscyplinę. W swoim dzienniku zapisał kto, kogo i za co śmiercią ukarał, a …

Patrick Gordon o kłótniach i innych nieszczęściach w wojsku (artykuł, Silva Rerum)

Życie żołnierza do łatwych nie należało – gdyby Patrick Gordon[1], Szkot, wiedział o tym, zanim zaciągnął się do armii, kto wie, jak potoczyłyby się jego dalsze losy... Jego dzienniki są niezwykłym źródłem wiedzy o obyczajach w wojsku polskim i szwedzkim …

Glossarium: inkorporacja (artykuł, Silva Rerum)

inkorporacja [łac. incorporatio - wcielenie] wcielenie jakiegoś terytorium w obręb innego niezależnego …

Glossarium: plebs (artykuł, Silva Rerum)

plebs – trzecia obok patrycjatu i pospólstwa, najniższa warstwa ludności miejskiej. Byli to ludzie pozbawieni obywatelstwa miejskiego oraz majątku, żebracy, robotnicy, służba, a także ludzie marginesu społecznego. W czasach kryzysu często dochodziło do wystąpień plebsu przeciwko władzom …

Od płacideł po denary (artykuł, Silva Rerum)

Metal, zwłaszcza szlachetny, sam w sobie stanowił miernik wartości i ekwiwalent pieniądza, stąd przez cały okres średniowiecza w transakcjach handlowych posługiwano się srebrnymi blachami czy kosztownościami. Jednak nie tylko srebro i złoto odgrywało rolę pieniądza. Wartościowy był także brąz i …