• Trafność wyników
• Tytuł
• Typ zasobu
• Źródło pochodzenia
• Data

Pierwsze zniszczenie Warszawy i jej odbudowa po potopie 1655-1696 (artykuł, Silva Rerum)

Wybuch wojny ze Szwecją w 1655 roku zastał Warszawę nieprzygotowaną. Dopiero na wieść o klęskach rozpoczęto prace fortyfikacyjne. Król Jan Kazimierz opuścił miasto zostawiając jedynie dwustuosobową załogę. Gdy Szwedzi podeszli pod mury, Warszawa poddała się bez walki 8 września. Okupanci …

Tworzenie się Rzeczypospolitej (artykuł, Silva Rerum)

Rzeczypospolita została powołana do życia w 1569 roku aktem unii lubelskiej. Specyfika jej ustroju kształtowała się jednak przez następnych 20 lat. W 1572 roku umarł bezpotomnie Zygmunt August, twórca tego wielkiego kontraktu. W następnym roku sejm warszawski i zjazdy szlachty …

Prześwietne legacje do Turek (artykuł, Silva Rerum)

Pod koniec XVII wieku ustały toczone przez długie lata wojny polsko-tureckie. Należało zapomnieć o Cecorze, Chocimiu, czy Wiedniu i ułożyć pokojowe stosunki. Podstawę dla nich stanowił zawarty w 1699 roku pokój karłowicki i zmiana układu sił w Europie. Spokój na …

Pruska racja stanu (artykuł, Silva Rerum)

W chwili śmierci Fryderyka II Prusy były właściwie osamotnione politycznie: formalnie wiązał je sojusz z Rosją, ale od kiedy Austria, odwieczny antagonista Prus, zawarła układ z cesarzową Katarzyną, sojusz ten stracił na znaczeniu. Stąd Prusy były zainteresowane porozumieniem z Polską. …

Magnus Wiktor Władysław (artykuł, Silva Rerum)

Magnus Wiktor Władysław (1833-1912) – po ukończeniu w 1851 r. Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnego na Marymoncie do 1863 r. pracował w rządowym leśnictwie w guberni lubelskiej, potem płockiej, ale został zwolniony z pracy gdy jego szwagier Ignacy Głogowski przystąpił …

Tatarkiewicz Jakub (artykuł, Silva Rerum)

Tatarkiewicz Jakub (1798-1854) - studiował w Oddziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Królewskiego w Warszawie u Pawła Malińskiego i Antoniego Brodowskiego, a od 1823 r. w Akademii św. Łukasza w Rzymie u Bertela Thorvaldsena. Pomagał mu w tworzeniu modelu pomnika księcia Józefa …

Matka Boska Poczajowska (artykuł, Silva Rerum)

Poczajów, miasto na Wołyniu położone na południowy zachód od Krzemieńca, zasłynęło wspaniałą cerkwią klasztorną – siedzibą protoarchimandrytów ojców bazylianów w Polsce, ale przede wszystkim, czczonym tu od 1597 r., cudownym obrazem Matki Boskiej Poczajowskiej. Sam Poczajów – jako miejsce cudowne …

Perły królowej Barbary Radziwiłłówny (artykuł, Silva Rerum)

Do dnia dzisiejszego zachowało się bardzo mało pamiątek po ukochanej małżonce Zygmunta Augusta, królowej Barbarze Radziwiłłównie (1520 lub 1523 – 1551). Przed 1939 r. istniały jeszcze klejnoty (trzy złote pierścienie) oraz insygnia pogrzebowe (korona, berło i jabłko insygnialne ze srebra …

Potocka z Ossolińskich Anna Teresa (1746-1810) (artykuł, Silva Rerum)

Potocka z Ossolińskich Anna Teresa (1746-1810), krajczyna koronna, matka powieściopisarza Jana Potockiego. Wykształcona we Francji, zwracała uwagę wybitną urodą. Mówiło się o planach wydania jej za stolnika litewskiego, Stanisława Antoniego Poniatowskiego. W r. 1761 wyszła za Józefa Potockiego, który z …

Castrum doloris króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w Petersburgu (artykuł, Silva Rerum)

Ostatni dzień życia króla Stanisława Augusta w Pałacu Marmurowym w Petersburgu jest dokładnie znany. 12 lutego 1798 r. o godzinie 10. rano przyniesiono Poniatowskiemu, jak zwykle, do łóżka filiżankę bulionu. Po jej wypiciu zasłabł i stracił przytomność. Gdy ją odzyskał …

Potocki Stanisław h. Pilawa (1659-1683) (artykuł, Silva Rerum)

Potocki Stanisław h. Pilawa (1659-1683), starosta halicki i kołomyjski, rotmistrz i pułkownik koronny, syn kasztelana krakowskiego, hetmana wielkiego Andrzeja. Od 1679 r. przebywał w Italii, a na początku 1680 wziął udział w uroczystościach kościelnych w Rzymie zorganizowanych przez papieża Innocentego …

Hacki Michał Antoni (ok. 1630-1703) (artykuł, Silva Rerum)

Hacki Michał Antoni (ok. 1630-1703), sekretarz Jana III Sobieskiego, opat oliwski, dyplomata, autor pism religijno-ascetycznych i panegiryków. Był synem bydgoskiego mieszczanina Piotra Hacke, ale wspólnie z bratem, jezuitą Janem Franciszkiem zmienił nazwisko na Hacki. W 1646 r. wstąpił do zakonu …

Siesicki Michał Kazimierz (zm.1713) (artykuł, Silva Rerum)

Siesicki Michał Kazimierz (zm.1713), wojewoda mścisławski. Od młodości służył w wojsku litewskim, niewykluczone, że walczył w bitwach pod Chocimiem (1673) i Żurawnem (1676). Wziął udział w elekcji Jana Sobieskiego (1674), chociaż wcześniej był zwolennikiem kandydatury Karola Lotaryńskiego. Gdy Sapiehowie przejęli po …

Leszczyński Rafał (1650-1703) (artykuł, Silva Rerum)

Leszczyński Rafał (1650-1703), podskarbi wielki koronny, starosta generalny wielkopolski. Małżeństwo (1676) z Anną z Jabłonowskich, córką ówczesnego wojewody ruskiego Stanisława Jabłonowskiego nadało impuls jego karierze politycznej. Podobnie jak teść, był niechętny zmianie królewskiej orientacji politycznej z francuskiej na austriacką, poparł …

Chodźcie pilnie, panowie, około miast swoich [...] więcej jedno miasto może przynosić wam intraty niźli siła wiosek (artykuł, Silva Rerum)

Zacytowana wypowiedź magnata, Krzysztofa Opalińskiego, świadczy o tym, że miasta będące własnością osób prywatnych, mogły być dla nich źródłem znacznego dochodu. Fundacja miasta była bowiem inwestycją, która miała ożywić gospodarkę i zwiększyć dochody dóbr ziemskich. Poza tym miasteczka stawały się …

Dworska moda kobieca za czasów królowej Marii Kazimiery (artykuł, Silva Rerum)

Moda dworska w Polsce w XVII w. pozostawała, zwłaszcza w przypadku ubiorów kobiecych, pod przemożnym – docierającym nad Wisłę – wpływem z Paryża i Wersalu. Francuska moda kobieca oczywiście zmieniała się z latami, ale jedynie w szczegółach. Do lat 60. …

August Potocki, właściciel Wilanowa (artykuł, Silva Rerum)

August Potocki (1806–1867), starszy syn Aleksandra i Anny z Tyszkiewiczów, wnuk Stanisława Kostki, z działów rodzinnych otrzymał klucz wilanowski, dobra międzyrzeckie oraz inne posiadłości, pomnożone o posag jego żony Aleksandry Potockiej. Chociaż piastował urzędy rzeczywistego radcy stanu i koniuszego dworu …

Antyczne fundamenty polskiej demokracji (artykuł, Silva Rerum)

Rzymski republikanizm i demokracja ateńska tak głęboko wpisały się w polską tradycję kulturową, że obywatele siedemnastowiecznej Polski uważali ją za bezpośrednią spadkobierczynię republiki rzymskiej. Antyk posłużył do stworzenia jednego z największych narodowych mitów: przekonania o wyjątkowym, sarmackim pochodzeniu obywateli Rzeczypospolitej. …

Memento mori – Pamiętaj, że umrzesz (artykuł, Silva Rerum)

Jest to łacińskie przypomnienie o tym, że śmierć jest nieuniknionym kresem życia człowieka. Memento mori to pozdrowienie używane przez średniowiecznych mnichów: trapistów, kartuzów i kamedułów. Miało przypominać, że życie jest przygotowaniem do śmierci, że śmierć jest wielką sztuką. Sentencja ta …

Łacina w kulturze polskiego baroku (artykuł, Silva Rerum)

Siedemnasty wiek – wiek kontrreformacji – przebiegał w Polsce bardzo burzliwie. Zasięg i wpływ kultury łacińskiej w tym rejonie Europy rozszerzył się: wywarła ona wpływ na szerokie połacie Litwy i Ukrainy. W XVII w. zmienił się stosunek do antyku: nie …

Pociej Leonard h. Waga (artykuł, Silva Rerum)

Pociej Leonard h. Waga (1632-1695), wojewoda witebski. Służył w wojsku litewskim, a dzięki małżeństwu z Reginą z Ogińskich 1.v. Korffową cieszył się protekcją Ogińskich - jej braci i kuzynów. Podpisał w r. 1669 elekcję Michała Korybuta Wiśniowieckiego, jako porucznik petyhorski …

Dzieduszycki Franciszek Jan h. Sas (artykuł, Silva Rerum)

Dzieduszycki Franciszek Jan h. Sas (ok. 1640-1704), wojewoda podolski. Był synem kasztelana halickiego Jerzego i Anny z Czuryłów. W osiemnastym roku życia ożenił się z Zofią Jabłonowską, córką miecznika koronnego Jana; małżeństwu, a zwłaszcza protekcji szwagra, późniejszego hetmana koronnego Stanisława …

Ruszczyc Jerzy h. Lis (artykuł, Silva Rerum)

Ruszczyc Jerzy h. Lis (zm. po 1677), zagończyk, rotmistrz i pułkownik jazdy. Prawdopodobnie w 1648 r. rozpoczął służbę wojskową jako towarzysz chorągwi jazdy lekkiej. W 1652 r. był już rotmistrzem własnej chorągwi wołoskiej, około 1660 przekształconej w pancerną. Brał udział …

Leszczyński Wacław h. Wieniawa (artykuł, Silva Rerum)

Leszczyński Wacław h. Wieniawa (między 1632 a 1638 – 1688) był bratankiem prymasa Andrzeja Leszczyńskiego. Karierę rozpoczął dzięki stryjowi i teściowi (od 1656), Stefanowi Czarnieckiemu, późniejszemu hetmanowi polnemu koronnemu. W r. 1656 został podczaszym królowej Ludwiki Marii, w r. 1658 …

Suchodolski Stanisław zapewne h. Janina (artykuł, Silva Rerum)

Suchodolski Stanisław zapewne h. Janina (zm. 1682), rotmistrz królewski, podstoli czernihowski. Od młodości służył w wojsku, najpierw kwarcianym. Wziął udział w walkach z powstańcami Bohdana Chmielnickiego od r. 1649, początkowo w chorągwi kozackiej swojego krewnego, a w kampanii żwanieckiej króla …

Wojciech Wielądko: „chudy literat” „Kucharzem doskonałym” (artykuł, Silva Rerum)

Wojciech Wielądko, autor wydanego w 1783 roku „Kucharza doskonałego” to postać historykom dość dobrze znana, ale i jednocześnie ciągle tajemnicza. Z pewnością nie należał do głównych bohaterów dziejowego spektaklu. Na wielkiej scenie Historii pojawił się na krótko i na dodatek …

Nieborowski portret Michała Stefana Radziejowskiego (artykuł, Silva Rerum)

Piękny pałac w Nieborowie zbudowano dla prymasa Michała Stefana Radziejowskiego. Jedną z pamiątek po fundatorze jest wspaniały portret, namalowany przez artystę pozostającego na krótko na usługach Augusta II Mocnego – François la Croix. Król „wypożyczył” go prymasowi w 1702 roku, …

Czy w Rzeczypospolitej szlacheckiej istniały „czarne gabinety”? (artykuł, Silva Rerum)

Przestrzegania tajemnicy korespondencji przez panujących władców budziło zawsze wiele emocji. W nowożytnej Rzeczypospolitej kwestia ta była traktowana niezwykle poważnie, a na zachowanie tajemnicy listowej, zarówno przesyłek państwowych, jak i prywatnych, zwracano szczególną uwagę. W dokumentach z epoki znajdujemy zapisy sporów …

Narodziny Karola Edwarda Stuarta (artykuł, Silva Rerum)

Narodziny dziecka w rodzinie królewskiej to wielkie wydarzenie. Nie inaczej było w przypadku syna Klementyny Sobieskiej i Jakuba Edwarda Stuarta. Latem 1720 r. Klementyna poinformowała męża, że spodziewa się dziecka. Była to jedna z najszczęśliwszych chwil w jego życiu – …

Smutek i choroba Klementyny Sobieskiej (artykuł, Silva Rerum)

Wyjazd Jakuba Edwarda Stuarta z synami do Bolonii nie rozwiązał sporów z Klementyną Sobieską, jego żoną. Jednak całkowicie niespodzianie, w połowie 1727 r. Klementyna poinformowała męża, że przyjedzie do Bolonii. Jakub Edward wykonał wcześniej kilka gestów, obiecując zmianę wychowawców najstarszego …

Post protestancki, czyli jak wyjednać przychylność bożą (artykuł, Silva Rerum)

Polscy protestanci kierowali się odmiennymi regułami dotyczącymi postów, aniżeli katolicy. Stosowali powszechnie tzw. post naturalny, czyli pełny, interpretowany jako przyjmowanie tylko jednego posiłku dziennie, zazwyczaj w godzinach wieczornych. Można było wówczas pić wodę, prawdopodobnie niekiedy także piwo i wino. Wiele …

Staropolski kalendarz. Święta ruchome (artykuł, Silva Rerum)

W staropolskim kalendarzu daty określano zwykle poprzez wskazanie jakiegoś konkretnego święta lub najbliższego święta przed danym dniem lub po nim. Stosunkowo proste było więc nazwanie dnia jako święta jakiegoś konkretnego, znanego patrona. Dzień 21 grudnia to w tym systemie dies …

Medytacje nad emblematami (artykuł, Silva Rerum)

Emblematyka, która narodziła się w pierwszej połowie XVI w., w następnym stuleciu stała się niezwykle popularna. Po gatunek ten sięgało wielu autorów i wykorzystywano go do różnych celów. Sprawiło to, że zbiory emblematów zaczęły się w pewnym sensie specjalizować. Coraz …

Śmierć króla Zygmunta Augusta (artykuł, Silva Rerum)

Po przybyciu do Knyszyna królewskiego dworu, posuwającego się w milczeniu i powoli, wraz z monarchą spoczywającym na specjalnie przygotowanym wozie z łożem, nikt nie miał nadziei na poprawę zdrowia Zygmunta Augusta. On sam, chociaż wciąż odsuwał myśl o swej śmierci, …

W służbie Hanzy – hiszpańska misja gdańskiego rajcy Arnolda von Holten (artykuł, Silva Rerum)

Arnold von Holten, przedstawiciel bogatego gdańskiego patrycjatu i późniejszy dożywotni burmistrz tego miasta (pełnił ten urząd w latach 1617-1629), świeżo wybrany do grona rajców miejskich został wysłany w hanzeatyckiej misji dyplomatycznej do Hiszpanii. Von Holten był związany z Rzecząpospolitą. Czasowo przebywał …

Winorośl właściwa. Motywy roślinne na elewacjach pałacu wilanowskiego. (artykuł, Silva Rerum)

O symbolice winorośli można pisać bez końca. Ze względu na rodzaj scen przedstawionych na wilanowskim pałacu zajmijmy się bliżej symboliką winorośli w starożytnej Grecji. Roślina ta jest przedstawiana jako atrybut Dionizosa (czyli Bakchosa, rzymskiego Bachusa). Ów bóg płodności nosił na …

Moda alla polacca w XVII-wiecznej Europie (artykuł, Silva Rerum)

Preferujący modę zachodnią polscy Wazowie najczęściej wykorzystywali strój rodzimy jako przebranie: element kamuflażu konwencji incognito albo instrument propagandy politycznej, często używany jedynie w sferze ikonograficznej (czy np. w zakresie strojów członków poselstw dyplomatycznych). Przykładowo w 1593 r. Zygmunt III przywitał …

Tarcz mu herbem (artykuł, Silva Rerum)

Zwiedzający pałac wilanowski turyści wchodzą dziś do budynku przez drzwi umieszczone w skrzydle bocznym. Goście odwiedzający dawnych mieszkańców rezydencji kierowali się jednak do wejścia głównego znajdującego się pośrodku fasady. Zanim weszli do sieni pałacowej, mogli przyjrzeć się dekoracjom umieszczonym na …

Zamoyscy – mecenat artystyczny i prawodawstwo (artykuł, Silva Rerum)

W Rocznikach, czyli Kronikach sławnego Królestwa Polskiego spisanych przez Jana Długosza czytamy o zwycięskiej bitwie z Krzyżakami stoczonej pod Płowcami w 1331 r., po której król Władysław Łokietek „oglądał i rozpoznawał zwłoki pobitych, natrafił na jednego ze szlachty, który w …

Pozostałe fundacje Michała Hackiego (Fundacje poza klasztorem) (artykuł, Silva Rerum)

Michał Hacki nie ograniczał się do fundacji w swoim opactwie macierzystym, lecz wspierał potrzebujące kościoły i klasztory w Gdańsku i na jego przedmieściach. Wiadomo także, że ufundował złoty kielich dla kościoła św. Michała w Hamburgu, co niewątpliwie miało miejsce w …

Louis-Nicolas Le Tellier, markiz de Souvré i Michel François Le Tellier, markiz de Courtenvaux (artykuł, Silva Rerum)

Wśród rozlicznych Francuzów, którzy przez krótszy lub dłuższy czas przebywali na dworze Jana III Sobieskiego byli synowie francuskiego ministra wojny, François-Michela Le Tellier, markiza de Louvois. Byli to markiz de Souvré i markiz de Courtanvaux. Markizaty odziedziczyli po matce, Annie …

Glossarium: Kalwini (artykuł, Silva Rerum)

Kalwini – odrzucali autorytet papieża, obrzędy kościelne oraz sakramenty (prócz chrztu i komunii), potępiali rozrywki (tańce, teatr, gry hazardowe). Twórcą tego odłamu protestantyzmu był Jan Kalwin, który głosił zasadę predestynacji (przeznaczenia) i zbawienia przez wiarę. W Polsce kalwinizm był popularny …

Erudycyjność w traktacie Justa Lipsjusza „O krzyżu” (artykuł, Silva Rerum)

W sławnej antwerpskiej oficynie wydawniczej, którą po śmierci Krzysztofa Plantina kierował jego zięć Jan Moretus, z końcem 1593 roku ukazał się kolejny już utwór słynnego niderlandzkiego humanisty, Justa Lipsjusza (1547–1606). Było to kilka lat po powrocie Lipsjusza na uniwersytet w …

Gnademedaillen: medale łaski (artykuł, Silva Rerum)

Zygmunt III osobiście wykonywał „bardzo sposobnie wizerunki własne na kamieniach drogich rżnięte, które zawieszone na kosztownych łańcuchach złotych, takoż jego roboty, rozdawał znakomitym a dobrze zasłużonym w kraju mężom”. Jednym z głównych atrybutów królów z dynastii polskich Wazów (do tego …

Rolka Sztokholmska: rewia mody zachodniej A.D. 1605 (artykuł, Silva Rerum)

Na słynnej Rolce Sztokholmskiej oprócz mężczyzn ubranych w rozmaite wersje ubioru określanego przez Zbigniewa Bocheńskiego jako „z węgierska polski”, nie sposób nie zauważyć osób odzianych zgodnie z wymogami ceremonialnej wersji mody hiszpańskiej, najczęściej w florenckich i mediolańskich atłasach, mediolańskich brokatach, …

Krystyna Eberhardyna – żona Augusta Mocnego (artykuł, Silva Rerum)

Spokojna i opanowana Krystyna Eberhardyna była żoną rozwiązłego Augusta Wettina, gorliwą luteranką, która nie wyrzekła się swej wiary nawet za cenę królewskiej koronacji w Polsce. 29 grudnia 1671 roku przyszła na świat Krystyna Eberhadryna. Matką przyszłej żony Augusta II była Zofia …

Muza w Olimpii i pod murami Pskowa (artykuł, Silva Rerum)

Zwycięstwo to temat niezwykle popularny i ogniskujący uwagę ludzi w zasadzie od zarania dziejów. Wygrać można w zawodach sportowych, konkursie artystycznym bądź na wojnie. Taki sukces zawsze jest powodem do dumy i buduje prestiż w społeczności, do której należymy. Nie …

Herb Glaubicz, czyli co oznacza ryba (artykuł, Silva Rerum)

Jednym z najpowszechniejszych i najlepiej rozpoznawalnych symboli funkcjonujących w obrębie kultury europejskiej jest chyba ryba. Wynika to z chrześcijańskiej tradycji Starego Świata, gdzie znak ryby symbolizuje Chrystusa – źródłem tego jest to, że greckie słowo ἰχθύς (czyt. ichthys) oznaczające rybę …

Franciszka Ksawerego Bohusza odkrywanie Holandii (1778) (artykuł, Silva Rerum)

Pośród staropolskich „oświeconych” podróżników warto poświęcić kilka słów europejskim wojażom Franciszka Ksawerego Michała Bohusza (1746-1820). Ten były jezuita i doktor filozofii po kasacie zakonu został księdzem świeckim, zyskując godność prałata i koadiutora wileńskiego (1781). Spod jego pióra wyszedł ciekawy dziennik …

Libertyńskie liryki Jana Andrzeja Morsztyna. Wirtuozeria czy przerost formy nad treścią? (artykuł, Silva Rerum)

W roku 1893 Edward Porębowicz, lwowski romanista, użył po raz pierwszy w monografii Andrzej Morsztyn, przedstawiciel baroku w poezji polskiej nazwy „barok” w odniesieniu do literatury polskiej. Siedemnastowieczny poeta urósł dzięki temu do rangi postaci-znaku wywoławczego estetyki charakterystycznej dla poezji …