• Trafność wyników
• Tytuł
• Typ zasobu
• Źródło pochodzenia
• Data

Na tropie pamiątek po Janie III Sobieskim (artykuł, Ad Villam Novam)

Królewska linia rodu Sobieskich ostatecznie zgasła w Żółkwi 8 maja 1740 roku w momencie, gdy oczy zamknęła wnuczka Jana III i córka Jakuba Ludwika Sobieskiego, Maria Karolina de Bouillon. Zgodnie z wcześniej zawartą umową, potwierdzoną w testamencie, panem dóbr Sobieskich, …

Tłumaczenia listów królowej Marii Kazimiery | prace zrealizowane w 2016 r. (artykuł, Ad Villam Novam)

Dzięki porozumieniu między Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie a Narodowym Historycznym Archiwum Białorusi w Mińsku (NGAB), w ramach wspólnego projektu zostały podjęte prace nad tłumaczeniem i wydaniem listów królowej Marii Kazimiery. Listy te znajdują się w dawnym Archiwum …

Wizja pośmiertnych kłopotów (artykuł, Ad Villam Novam)

Czytając w archiwach dokumenty pozostawione przez różnych ludzi, możemy sobie wyrobić zdanie na temat ich upodobań, wartości, którym hołdowali, a także wysondować, na co poświęcali najwięcej uwagi i czasu. Wiadomo, że pod koniec życia każdy zastanawia się nad tym, co …

Kontrakt na sady żółkiewskie (artykuł, Ad Villam Novam)

W drugiej połowie XVIII stulecia Żółkiew już dawno miała za sobą czasy swojej świetności. Skończyły się one, gdy zszedł z tego świata król Jan III, który uważał ją za swoją ulubioną rezydencję. Kolejne lata upływały pod znakiem niszczących wojen i …

Wilanowska nieruchomość ziemska i jej funkcjonowanie w latach 1935–1939 (artykuł, Ad Villam Novam)

Wilanowska nieruchomość ziemska tuż przed II wojną światową składała się z kilku nierozerwalnie powiązanych ze sobą części. W skład pierwszej wchodziły pałac w Wilanowie, muzeum i park wilanowski. Druga – gospodarstwo rolne – składała się z gospodarstwa rolnego w Wilanowie, …

Związki funkcjonalne Natolina z wilanowską nieruchomością rolną w latach 30. XX w. (artykuł, Ad Villam Novam)

Z artykułu: Tereny dzisiejszego Natolina wchodziły w skład wilanowskiej nieruchomości ziemskiej objętej jedną księgą hipoteczną pod nazwą Dobra Ziemskie Wilanów stanowiącej nierozerwalną całość organizacyjną i gospodarczą. Do pierwszej należały pałac w Wilanowie, muzeum i park wilanowski, drugą figurującą w bilansach dóbr …

"Inwentarze ogrodów wilanowskich" (artykuł, Ad Villam Novam)

Pomarańczarnia, 1729, Wilanów Fragment z inwentarza ogrodu włoskiego w Wilanowie pochodzący z 27 czerwca 1729. Można dzięki niemu poznać jak wyglądała ówczesna Pomarańczarnia. Wiazd do Ogrodu z południa Wrota podwoyne Stare z poręczem nabiegunach drewnianych bratnalami zelaznemi zbiiane z Skoblami y wrzeciądzem …

Nieruchomości ziemskie i ich właściciele w postępowaniach administracyjnych z lat 1944–1950 wywołanych realizacją dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej (artykuł, Ad Villam Novam)

Fragment wstępu Autora: Prezentowana publikacja stara się przedstawić głównie kwestię nieruchomości ziemskich i ich właścicieli w postępowaniach administracyjnych z lat 1944–1950 wywołanych realizacją dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej. Podjęto w niej próbę odpowiedzi na następujące pytania: 1. co rozumiano w momencie …

Materiały do dziejów rezydencji tom I 2008 (artykuł, Ad Villam Novam)

WSTĘP DO TZW. „KORESPONDENCJI SIENIAWSKIEJ"Projekt „Ad Villam Novam” od samego zarania objął swoim zasięgiem jeden z najważniejszych zespołów źródeł do dziejów rezydencji wilanowskiej, jakim są archiwalia zgromadzone w Bibliotece Czartoryskich w Krakowie. Skomplikowane dzieje tego zbioru, a w jego ramach …

Królewska rezydencja w Żółkwi w XVIII wieku tom II 2009 (artykuł, Ad Villam Novam)

Drugi tom serii wydawniczej Ad villam novam zawiera XVIII i XIX - wieczne inwentarze zamku w Żółkwi, zebrane i opracowane przez dr Tadeusza Bernatowicza. (...) Zainteresowanie inwentarzami żółkiewskimi wypływa w oczywisty sposób z rozległych potrzeb badawczych nad kulturą artystyczną na …

Rezydencja i dobra wilanowskie w świetle materiałów archiwalnych z Biblioteki Czartoryskich w Krakowie tom III 2010 (artykuł, Ad Villam Novam)

Publikowane w kolejnym, trzecim już tomie Ad Villam Novam materiały źródłowe dotyczą tym razem rezydencji wilanowskiej. Prezentowany materiał stanowi część zachowanego fragmentarycznie w Bibliotece Czartoryskich w Krakowie wilanowskiego archiwum gospodarczego rodzin Sieniawskich i Czartoryskich.Trzeba tu wyraźnie nadmienić, że publikowane przez …

Warszawskie inicjatywy budowlano-artystyczne Augusta Aleksandra Czartoryskiego w świetle materiałów archiwalnych z Biblioteki Czartoryskich w Krakowie tom IV 2010 (artykuł, Ad Villam Novam)

Kolejny, czwarty tom Ad Villam Novam prezentuje materiały źródłowe dotyczące warszawskich inicjatyw budowlano-artystycznych księcia Augusta Aleksandra Czartoryskiego, głównie – choć nie wyłącznie – związanych z pierwszoplanową rezydencją stołeczną, jaką był pałac przy KrakowskimPrzedmieściu (w źródłach określany jako „Pałac przy Karmelitach” …

Akcja Wilanów/ Wilanów we wspomnieniach tom V 2011 (artykuł, Ad Villam Novam)

Prezentujemy Państwu kolejny odcinek relacji świadków i uczestników wydarzeń, rozgrywająych się w Wilanowie przed wybuchem i w czasie II wojny Światowej. W I tomie Ad Villam Novam opublikowano dziennik Wilhelma Osseckiego i „Pamiętnik Warszawiaka” Ilzy Glinickiej. Główną partię tej części …

Inwentarz Generalny 1696 z opracowaniem tom VI 2012 (artykuł, Ad Villam Novam)

Większość dotychczasowych publikacji na temat pałacu wilanowskiego koncentrowała się głównie na omówieniu jego koncepcji architektonicznej. Analizowane i dyskutowane były nawarstwienia kolejnych etapów przebudowy, treści ikonograficzne dekoracji malarskich i rzeźbiarskich, ich gama kolorystyczna. Przedstawiano administracyjne aspekty rezydencji w kontekście całego klucza …

Źródła do dziejów Sobieskich z Archiwum w Mińsku i zbiorów francuskich tom VII 2012 (artykuł, Ad Villam Novam)

Ród Sobieskich niewątpliwie należy do najbardziej znanych staropolskich rodów magnackich, wydał bowiem znanych działaczy politycznych i wojskowych, którzy od końca XVI wieku aż po śmierć synów Jana III pozostawali aktywnymi graczami polskiej sceny politycznej. Nie ulega jednak wątpliwości, że największą …

Materiały dotyczące Sobieskich w Narodowym Historycznym Archiwum Białorusi w Mińsku (artykuł, Ad Villam Novam)

Pozornie wydawać by się mogło, że o historii rodziny Sobieskich napisano już wszystko i trudno będzie znaleźć nowe źródła w zbiorach, penetrowanych przez trzysta lat przez kolejne pokolenia badaczy. Tymczasem okazuje się, że także w tej materii los potrafi spłatać …

Żyd Żelik (artykuł, Ad Villam Novam)

Synowie Jana III odziedziczyli po ojcu ogromny majątek. Nie obyło się oczywiście bez narzekań. Majątek jakby wielki nie był, zawsze mógłby być większy. Najmłodszemu z braci, Konstantynowi Władysławowi (1680-1726) przypadła Żółkiew, rodowe gniazdo Żółkiewskich, ale i w końcu Sobieskich. Królewicz …

Jak w dawnej Rzeczpospolitej majętności zdobywano (artykuł, Ad Villam Novam)

Niejednemu i w dzisiejszych czasach nuży się dochodzić swoich racji po urzędach. Naszym, co bardziej krewkim przodkom również nie było to w smak. Ot taka lokalna szycha, pan chorąży żmudzki Kazimierz Jan Zaranek Horbowski chciał w 1698 r. wejść w …

Spory IchMci Panów Administratorów dóbr z klasztorami o pieniądze (artykuł, Ad Villam Novam)

Sprawna księgowość jest atutem każdej szanującej się firmy. Nie można takowej odmówić karmelitankom bosym ze Lwowa, które doskonale pamiętały o fundacji uczynionej na ich rzecz przez Jana III i Marysieńkę z dóbr żółkiewskich w wysokości 2100 zł., płatnych każdego roku …

Jak JMc Pan Żebrowski zagnoił zamek w Tarnopolu (artykuł, Ad Villam Novam)

Gdy po śmierci Jana III jego synowie wraz z matką dzielili pomiędzy siebie schedę po ojcu, niektóre dobra Maria Kazimiera zatrzymała w swoim władaniu. Jednymi z nich była Tarnopolszczyzna. Wyjeżdżając z Polski, zarząd nad nimi powierzyła swojej bliskiej przyjaciółce, wojewodzinie …

Problemy w zamkowym ogrodzie w Żółkwi (artykuł, Ad Villam Novam)

Kłopoty z pracownikami to nie tylko zjawisko dzisiejszych czasów. Chyba stare jak świat, a przynajmniej sięgające połowy XVIII w. Z problemem tym przyszło się zmagać nieznanemu nam nawet z imienia zapewne ogrodnikowi, odpowiedzialnemu za ogród przy zamku żółkiewskim. Umiał pisać, …

Jak JMc Pan Zaranek Ekonomię Szawelską brał w administrację (artykuł, Ad Villam Novam)

Jedną z bogatszych majętności, która po Janie III przypadła jego synom, była Ekonomia Szawelska. Należała do królewskich dóbr stołowych. Po potopie szwedzkim dostała się w ręce Pawła Sapiehy hetmana wielkiego litewskiego, jako forma zwrotu należnych mu od Rzeczypospolitej wydatków na …

Tatarzy Lipkowie w królewskim więzieniu w Żółkwi (artykuł, Ad Villam Novam)

Jak wiadomo na wojnach różnie może się zdarzyć. Można stracić zdrowie, a nawet życie. Można było także dostać się do niewoli. W Europie w XVII stuleciu żołnierz, a tym bardziej oficer tej ewentualności aż tak się nie obawiał. Co najwyżej …

Potrzebne dokumenty, tylko gdzie one są? (artykuł, Ad Villam Novam)

Sytuacje, w których wychodziło na jaw, że do jakiejś nagłej sprawy brakuje dokumentów, zdarzały się królewiczom Sobieskim dość często. Na ich usprawiedliwienie można powiedzieć, że nie tylko im. Zaczynała się wtedy wielka akcja szukania potrzebnych papierów. Z taką misją w …

Twierdza niezdobyta – Kamieniec Podolski (artykuł, Ad Villam Novam)

W 1691 r. starzejący się, podupadający na zdrowiu król Jan III ruszył na ostatnią swoją wyprawę przeciwko Turkom. Podobnie jak te wcześniejsze z okresu powiedeńskiego, i ta zakończyła się niepowodzeniem. Zniechęcony monarcha, przybity dodatkowo potężniejąca opozycją, ostatecznie porzucił marzenia o …

Krnąbrni uczniowie lwowskich dominikanów (artykuł, Ad Villam Novam)

Za moich czasów tak nie było! Za moich czasów młodzież była inna, oczywiście lepsza, grzeczniejsza i pilniejsza! Czy rzeczywiście? Oto jest pytanie! Ciekawe, jak by na nie odpowiedziano 300 lat temu, np. dominikanie ze Lwowa, zajmujący się edukowaniem młodych ludzi.Mikołaj …

Utracjusz królewicz Konstanty (artykuł, Ad Villam Novam)

Jak utracjusz doprowadza nawet kwitnącą firmę do upadku? Bierze na nią kredyty, bawi się i żyje ponad stan, nie martwiąc się zbytnio o los firmy. Jak z poniższego i wielu innych dokumentów wynika, trzy wieki temu tak żył królewicz Konstanty, …

Haki w szafach (artykuł, Ad Villam Novam)

Jak się okazuje, haki, haczyki w szafach czy szufladach nawet na bliskich współpracowników przechowywano i w dawniejszych czasach. Jeden z najbardziej zaufanych sług Sobieskich, kawaler maltański, Franciszek Wierusz Kowalski, jako człek przezorny, przechowywał listy na innego zaufanego ich sługę, Jana …

Szabla dla królewicza Jakuba (artykuł, Ad Villam Novam)

Jakże często zachwycamy się pięknem przedmiotów wykonanych w dawnych czasach, gdy nie dysponowano zaawansowana techniką. Jej brak rekompensowano dokładaną starannością o szczegóły, brakiem pośpiechu, byle tylko otrzymać produkt najwyższej klasy. Tak powstawała szabla dla królewicza Jakuba.Mikołaj Rola Janicki do Franciszka …

Sobiescy a Fond 694 w zasobie Narodowego Historycznego Archiwum Białorusi w Mińsku (artykuł, Ad Villam Novam)

Co mogą mieć wspólnego Sobiescy ze zbiorami archiwalnymi w Mińsku? Przecież tak na dobrą sprawę, w porównaniu z terenami koronnymi, ich kontakty z ziemiami Wielkiego Księstwa Litewskiego były znikome. A jednak przez siostrę króla Jana III Katarzynę wydaną za Michała …

Jak wojsko w starostwie krzyczewskim się zaopatrywało (artykuł, Ad Villam Novam)

W czasie wojny wojsko musiało jeść, pić, ubrać się, uzupełnić zniszczone uzbrojenie, gdzieś przenocować. W XVII w. nie było koszar, magazynów, skarb stale świecił pustkami. Radzono sobie jak umiano. Hetman wielki miał prawo jednostkom naznaczać różne majątki, by w nich …

Jak na wojnę się wojsko zbroiło (artykuł, Ad Villam Novam)

Wojny z Turkami wymagały żołnierzy i to dobrze uzbrojonych. Skąd zdobyć na to pieniądze, gdy nie znano koszar, magazynów państwowych, a skarb państwa notorycznie świecił pustkami? Rozwiązanie było proste – poszczególnym jednostkom naznaczano wybrane dobra z pozwoleniem na wybranie z …

Długi nie do odzyskania (artykuł, Ad Villam Novam)

Stara prawda, przed którą drżą wierzyciele, głosi, że w pewnym momencie długi stają się większym problemem dla wierzyciela niż dla dłużnika. Z pewnością podpisać się pod tym mógł rezydent wenecki Girolamo Alberti, a najbardziej królowa Maria Kazimiera, w której imieniu …

Kochane pieniążki przyślijcie rodzice (artykuł, Ad Villam Novam)

Rodzice doskonale wiedzą, jak wiele pieniędzy kosztuje zapewnienie dzieciom dobrego wykształcenia. Niedawno ktoś policzył, że koszt wychowania dziecka w Polsce wynosi ok. 200 tys. zł. Z podobnymi problemami zderzali się w dawnej Polsce zasobni w grosz magnaci, co jeden z …

Wstydliwa sprawa, czyli jak w Żółkwi pieniądze fałszowano (artykuł, Ad Villam Novam)

Pieniądze fałszowano, odkąd sięga pamięć. Czyniono to na różne sposoby. Wartość metalowych monet opierała się na ich wadze, a przede wszystkim na zawartości szlachetnego kruszcu. Prawo do bicia pieniądza rezerwowali sobie zazwyczaj panujący. Niekiedy specjalnymi przywilejami pozwalali na to niezwykle …

Dole i niedole arendarza dóbr magnackich (artykuł, Ad Villam Novam)

O potędze magnata w dawnej Rzeczypospolitej decydowała ilość posiadanych dóbr ziemskich. Niektóre rody u szczytu swojej potęgi dysponowały rozległymi majątkami rozrzuconymi zarówno po Koronie, jak i po Wielkim Księstwie Litewskim. Dla przykładu majątki Radziwiłłów znajdowały się głównie na Litwie, jednak …

Ciąża jest, ojca nie ma – z życia obyczajowego mieszkańców Żółkwi (artykuł, Ad Villam Novam)

Ogromne dobra magnackie charakteryzowały się tym, że żyły w nich setki, a nawet tysiące ludzi. Różny był ich status: od zwykłych poddanych do dobrowolnie w nich osiadłych rzemieślników, kupców czy rolników, uprawiających ziemię. Właściciele dóbr próbowali wprowadzić pewne zasady funkcjonowania …

Troska królewicza Konstantyna o bibliotekę w Żółkwi (artykuł, Ad Villam Novam)

Jan III Sobieski lubił książki. W jakimś stopniu odziedziczył to po przodkach, sam zaś tę namiętność dodatkowo rozwinął. Wyraźnym tego śladem była pozostawiona przez niego bogata biblioteka. W latach 80. z woli króla przeprowadzono poważne prace remontowe na zamku w …

Connotacya Statui Marmuru Karrarskiego y innych rzeczy w Willanowie pobranych An. August 1707, Archiwum Główne Akt Dawnych (artykuł, Ad Villam Novam)

Z wystroju rzeźbiarskiego wilanowskiej rezydencji z czasów Jana III Sobieskiego, tak pałacu, jak i otaczających go ogrodów, do naszych czasów przetrwała tylko część dzieł. Wiele z nich było wybitnej klasy, pochodziły z wiodących wówczas warsztatów niderlandzkich. Fundamentalne znaczenie dla poznania …

O należny szacunek dla królewicza Jakuba Sobieskiego (artykuł, Ad Villam Novam)

Jak szybko i łatwo potrafi przeminąć doznawana chwała, przekonać się gorzko musiał najstarszy syn pogromcy Półksiężyca. W 1708 r. jego szwagier, elektor reński Jan Wilhelm Wittelsbach prosił austriackiego dyplomatę Franza Ferdynanda Kinsky’ego o interwencję u cesarza, aby ten wydał poddanym …

Problemy z krewkim sąsiadem (artykuł, Ad Villam Novam)

Takiego przyszło mieć prezbiterowi Cerkwi Górnej w Jaworowie. Piotr Szturmak, gdyż o nim mowa, bez ceregieli zagarniał kolejne połacie pól należących do cerkwi. Prośby i tłumaczenia tylko dolewały oliwy do ognia, a Szturmak w niewybrednych słowach urągał prezbiterowi. Przytoczył on …

Gramota osieroconych Stanów Rzeczypospolitej do cara Aleksego Michajłowicza z 1674 r. (artykuł, Ad Villam Novam)

11 listopada 1673 r. pod Chocimiem wojska koronne i litewskie dowodzone przez Jana Sobieskiego odniosły wspaniałe zwycięstwo nad 30-tysięczym korpusem tureckim dowodzonym przez Husseina Paszę. Wiktoria nie została jednak należycie wykorzystana z uwagi na postawę Litwinów. Dzień wcześniej we Lwowie …

Gratulacje Jana III dla nowego cara Fiodora Aleksejewicza (1676) (artykuł, Ad Villam Novam)

8 lutego 1676 r. zmarł w Moskwie car Aleksy Michajłowicz. Jego syn i następca Fiodor III Aleksejewicz dziesięć dni później wystosował do Jana III uroczystą gramotę, w której informował o objęciu władzy. Nowy car powiadamiał także swojego zachodniego sąsiada, że …

„Nie mam czasu na koronację, wyruszam na front!”. Jan III Sobieski do Aleksego Michajłowicza 1674–1675 (artykuł, Ad Villam Novam)

We wrześniu 1673 r. strona Polska wznowiła działania zaczepne przeciwko Turkom. W październiku Mikołaj Hieronim Sieniawski zdobył Międzybóż, a trzy tygodnie później Jan Sobieski odniósł wielkie zwycięstwo pod Chocimiem nad wojskami dowodzonymi przez Husejna Paszę. Na początku grudnia Turcy opuścili …

Persja w stosunkach polsko-rosyjskich 1674–1675 (artykuł, Ad Villam Novam)

Zmagania z Turcją sprawiły, że władcy zarówno Polski, jak i Rosji, z nadzieją patrzyli na ewentualną dywersję, którą mogła uczynić na tyłach Osmanów ich stara konkurentka Persja. Jedyna droga, którą można było prowadzić korespondencję między królem polskim a szachem perskim, …

Wasilij Michajłowicz Tjapkin, pierwszy carski rezydent w Rzeczypospolitej, i stosunki pomiędzy państwem polsko-litewskim a Rosją (artykuł, Ad Villam Novam)

Kontakty dyplomatyczne pomiędzy Państwem Moskiewskim a Polską i Litwą mają swoją długą historię. Z racji położenia geograficznego najwięcej kontaktów ze wschodnim sąsiadem miało Wielkie Księstwo Litewskie i to jego kancelarii powierzono utrzymywanie relacji. Intensywność kontaktów wzrosła szczególnie z końcem XV …

Pierwsze problemy Jana III z opozycją (artykuł, Ad Villam Novam)

Po odniesieniu wspaniałego zwycięstwa pod Chocimiem w listopadzie 1673 r. wojska polskie i litewskie ruszyły odzyskiwać zajęte przez Turków Ukrainę i Podole. Wkroczyły również do Mołdawii, gdzie zajęły kilka kluczowych fortec. Ich opanowanie miało w zamierzeniach Jana Sobieskiego uniemożliwić Turkom …

Ziarna goryczy sukcesu żurawińskiego (artykuł, Ad Villam Novam)

17 października 1676 r. w obozie pod Żurawnem podpisany został traktat rozejmowy pomiędzy Rzecząpospolitą a Turcją. Kończył on nie tylko kampanię 1676 r., jak również czteroletnią wojnę z Portą Otomańską, rozpoczętą wielką klęską w 1672 r.Sam fakt zakończenia walk należało …

Halembik pana Marcina Nowickiego (artykuł, Ad Villam Novam)

Do naszych czasów szczęśliwie zachowało się wiele rozmaitych inwentarzy ruchomości. Sporządzali je magnaci na potrzeby kolejnych pożyczek pod zastaw, a także szlachta – po śmierci właścicieli i przy różnych okazjach za ich żywota. Posiadane przez nich przedmioty nie przedstawiały często …

Sprawa o dzieciobójstwo w XVIII-wiecznej Żółkwi (artykuł, Ad Villam Novam)

Przypadki dzieciobójstwa zdarzały się w każdym momencie dziejów ludzkości i w każdej kulturze. Zawsze spotykały się ze zdecydowanym potępieniem, nie zawsze jednak możliwe było poznanie okoliczności, które doprowadziły do popełnienia zbrodni.W aktach sądowych z terenu dóbr żółkiewskich, z czasów władania …