Ze Wstępu dr. Mirosława Kłuska: Dla badacza zajmującego się funkcjonowaniem nieruchomości ziemskiej w okresie międzywojennym wielką wartość przedstawiają dokumenty archiwalne odnoszące się do dziejów poszczególnych rodów ziemskich. Należą do nich Bilanse Dóbr i Interesów Adama hr. Branickiego za lata 1928/1929, …
Ze wstępu autora: W okresie międzywojennym wilanowska nieruchomość ziemska stanowiła obszerny zespół gospodarki rolnej, istniejący od końca XVII w., i składała się z kilku nierozerwalnie powiązanych ze sobą części2. Jedna z nich określana była mianem „gospodarstwa rolnego”, składały się na nią …
Ze wstępu autora: W Archiwum Akt Nowych (AAN) w zespole Urzędu Rady Ministrów w Warszawie (URM w Warszawie) oraz w Archiwum Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (AMKiDN) w teczce „Zwrot ruchomości z pałacu Wilanowskiego spadkobiercom po Adamie Branickim” znajdują się dokumenty …
Wilanowska nieruchomość ziemska tuż przed II wojną światową składała się z kilku nierozerwalnie powiązanych ze sobą części. W skład pierwszej wchodziły pałac w Wilanowie, muzeum i park wilanowski. Druga – gospodarstwo rolne – składała się z gospodarstwa rolnego w Wilanowie, …
Z artykułu: Tereny dzisiejszego Natolina wchodziły w skład wilanowskiej nieruchomości ziemskiej objętej jedną księgą hipoteczną pod nazwą Dobra Ziemskie Wilanów stanowiącej nierozerwalną całość organizacyjną i gospodarczą. Do pierwszej należały pałac w Wilanowie, muzeum i park wilanowski, drugą figurującą w bilansach dóbr …
Wycena nieruchomości i ruchomości wilanowskiej nieruchomości ziemskiej została ujawniona przy okazji ich nabycia przez Adama Branickiego w 1927 roku. W czerwcu 1926 roku w swoich dobrach w Montrésor we Francji zmarł Ksawery Branicki, pozostawiając jako jedynych spadkobierców wdowę Annę Branicką …
Fragment wstępu Autora: Prezentowana publikacja stara się przedstawić głównie kwestię nieruchomości ziemskich i ich właścicieli w postępowaniach administracyjnych z lat 1944–1950 wywołanych realizacją dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej. Podjęto w niej próbę odpowiedzi na następujące pytania: 1. co rozumiano w momencie …
Publikowane w kolejnym, trzecim już tomie Ad Villam Novam materiały źródłowe dotyczą tym razem rezydencji wilanowskiej. Prezentowany materiał stanowi część zachowanego fragmentarycznie w Bibliotece Czartoryskich w Krakowie wilanowskiego archiwum gospodarczego rodzin Sieniawskich i Czartoryskich.Trzeba tu wyraźnie nadmienić, że publikowane przez …
Ród Sobieskich niewątpliwie należy do najbardziej znanych staropolskich rodów magnackich, wydał bowiem znanych działaczy politycznych i wojskowych, którzy od końca XVI wieku aż po śmierć synów Jana III pozostawali aktywnymi graczami polskiej sceny politycznej. Nie ulega jednak wątpliwości, że największą …
Synowie Jana III odziedziczyli po ojcu ogromny majątek. Nie obyło się oczywiście bez narzekań. Majątek jakby wielki nie był, zawsze mógłby być większy. Najmłodszemu z braci, Konstantynowi Władysławowi (1680-1726) przypadła Żółkiew, rodowe gniazdo Żółkiewskich, ale i w końcu Sobieskich. Królewicz …
Jedną z bogatszych majętności, która po Janie III przypadła jego synom, była Ekonomia Szawelska. Należała do królewskich dóbr stołowych. Po potopie szwedzkim dostała się w ręce Pawła Sapiehy hetmana wielkiego litewskiego, jako forma zwrotu należnych mu od Rzeczypospolitej wydatków na …
Jak wiadomo na wojnach różnie może się zdarzyć. Można stracić zdrowie, a nawet życie. Można było także dostać się do niewoli. W Europie w XVII stuleciu żołnierz, a tym bardziej oficer tej ewentualności aż tak się nie obawiał. Co najwyżej …
Jean Pelucchi musiał być człowiekiem nadzwyczaj, zdolnym obrotnym i mającym koneksje w środowisku finansów Europy pierwszych dziesięcioleci XVIII w. W różnych stolicach starego kontynentu reprezentował interesy Marii Kazimiery oraz jej synów. Bywał w Wiedniu, Rzymie, Paryżu. Pożyczał i oddawał pieniądze, …
Bardzo wiele osób, które po raz pierwszy udają się do archiwów czy bibliotek i sięgają do dokumentów z XVII czy XVIII w., jest przekonanych, że na każdej wręcz stronie będą czytać historie jakby żywcem wyjęte z „Trylogii” H. Sienkiewicza. Co …
Awantury pomiędzy królewiczami i ich matką o dobra pozostawione przez zmarłego Jana III nie były żadną tajemnicą. Sobiescy nawet zbytnio się z tym nie kryli. Nie trzeba było długo czekać, by przeciwnicy ewentualnej kandydatury Sobieskich do tronu zaczęli swary w …
Jak utracjusz doprowadza nawet kwitnącą firmę do upadku? Bierze na nią kredyty, bawi się i żyje ponad stan, nie martwiąc się zbytnio o los firmy. Jak z poniższego i wielu innych dokumentów wynika, trzy wieki temu tak żył królewicz Konstanty, …
Jak się okazuje, haki, haczyki w szafach czy szufladach nawet na bliskich współpracowników przechowywano i w dawniejszych czasach. Jeden z najbardziej zaufanych sług Sobieskich, kawaler maltański, Franciszek Wierusz Kowalski, jako człek przezorny, przechowywał listy na innego zaufanego ich sługę, Jana …
Wojny z Turkami wymagały żołnierzy i to dobrze uzbrojonych. Skąd zdobyć na to pieniądze, gdy nie znano koszar, magazynów państwowych, a skarb państwa notorycznie świecił pustkami? Rozwiązanie było proste – poszczególnym jednostkom naznaczano wybrane dobra z pozwoleniem na wybranie z …
Stara prawda, przed którą drżą wierzyciele, głosi, że w pewnym momencie długi stają się większym problemem dla wierzyciela niż dla dłużnika. Z pewnością podpisać się pod tym mógł rezydent wenecki Girolamo Alberti, a najbardziej królowa Maria Kazimiera, w której imieniu …
Żółkiew założył w 1597 roku hetman polny koronny Stanisław Żółkiewski. Była ona specjalnie projektowana tak, aby spełniła wszystkie warunki modnej wówczas idei miasta idealnego. Kilka lat później, bo w roku 1603, Żółkiew za przywilejem króla Zygmunta III otrzymała prawa miejskie. …
Jak szybko i łatwo potrafi przeminąć doznawana chwała, przekonać się gorzko musiał najstarszy syn pogromcy Półksiężyca. W 1708 r. jego szwagier, elektor reński Jan Wilhelm Wittelsbach prosił austriackiego dyplomatę Franza Ferdynanda Kinsky’ego o interwencję u cesarza, aby ten wydał poddanym …
Takiego przyszło mieć prezbiterowi Cerkwi Górnej w Jaworowie. Piotr Szturmak, gdyż o nim mowa, bez ceregieli zagarniał kolejne połacie pól należących do cerkwi. Prośby i tłumaczenia tylko dolewały oliwy do ognia, a Szturmak w niewybrednych słowach urągał prezbiterowi. Przytoczył on …
W interesach nikt nie lubi być wystawiany do wiatru. Pan Tomasz Budny kupił staw od starosty szczerzeckiego Ludwika de la Grange d’Arquien. Zapłacił pieniędzmi. Wielkie było jego oburzenie, gdy starosta ponownie zażądał zapłaty. Twierdził, że nie pamięta, aby Budny mu …
Miasteczka w Rzeczypospolitej nie posiadały kanalizacji odprowadzającej nieczystości. Wyrzucano je przed domy, wylewano z okien, na ulicę, nie tylko ludzkie, ale i zwierząt, które hodowano. Efekt był niesamowity, zwłaszcza gdy deszcze zamieniały ulice w rynsztoki. Z takim stanem rzeczy właściciele …
Pan Jakimowicz został wplątany przez organistę z farnego kościoła w Żółkwi w aferę z butami. W jej wyniku został bosy. Od zarządcy dóbr żółkiewskich Andrzeja Wolskiego domagał się, aby ten wartość butów potrącił organiście z wynagrodzenia i mu ją zwrócił. Jakimowicz …
We wrześniu 1673 r. strona Polska wznowiła działania zaczepne przeciwko Turkom. W październiku Mikołaj Hieronim Sieniawski zdobył Międzybóż, a trzy tygodnie później Jan Sobieski odniósł wielkie zwycięstwo pod Chocimiem nad wojskami dowodzonymi przez Husejna Paszę. Na początku grudnia Turcy opuścili …
Zmagania z Turcją sprawiły, że władcy zarówno Polski, jak i Rosji, z nadzieją patrzyli na ewentualną dywersję, którą mogła uczynić na tyłach Osmanów ich stara konkurentka Persja. Jedyna droga, którą można było prowadzić korespondencję między królem polskim a szachem perskim, …
Wiele osób, m.in. Atanazy Miączyński, Marek Matczyński czy Stanisław Antoni Szczuka, związało swój los z pnącym się po szczeblach kariery Janem Sobieskim. Nie pochodzili oni z wielkich rodów, byli jego towarzyszami w obozach wojskowych i na polach bitew, wspierali go …
Do naszych czasów szczęśliwie zachowało się wiele rozmaitych inwentarzy ruchomości. Sporządzali je magnaci na potrzeby kolejnych pożyczek pod zastaw, a także szlachta – po śmierci właścicieli i przy różnych okazjach za ich żywota. Posiadane przez nich przedmioty nie przedstawiały często …
Przypadki dzieciobójstwa zdarzały się w każdym momencie dziejów ludzkości i w każdej kulturze. Zawsze spotykały się ze zdecydowanym potępieniem, nie zawsze jednak możliwe było poznanie okoliczności, które doprowadziły do popełnienia zbrodni.W aktach sądowych z terenu dóbr żółkiewskich, z czasów władania …
Już dawno temu badacze przeszłości zrozumieli, że historia to nie tylko „Żywoty sławnych mężów”, dzieje wielkich zmagań wojennych czy dworskie intrygi na szczytach władzy. Przeszłość to także sprawy na pozór drobne, zwykli ludzie ze swoimi problemami, troskami, radościami i nadziejami. …
Nie od dziś wiadomo, że Marek Matczyński był jednym z najbardziej zaufanych ludzi z kręgu króla Jana III. Przyjaźnił się z przyszłym władcą jeszcze w czasach młodzieńczych. Jednym z najbardziej wyraźnych tego dowodów był fakt, iż to on właśnie zakupił …
W czerwcu 1697 r. po raz trzeci w historii doszło w Rzeczypospolitej do rozdwojonej elekcji. Część zgromadzonej pod Warszawą szlachty poparła spokrewnionego z francuskim domem panującym Franciszka Ludwika Burbona, ks. de Conti, część zaś – elektora saskiego Fryderyka Augusta z …
27 sierpnia 1672 r. po kapitulacji Kamieńca Podolskiego przed armią sułtana Mehmeda IV doszło do eksplozji prochu zgromadzonego w jednej z baszt, w skutek którego miało zginąć ponad pół tysiąca polskich żołnierzy razem z dowódcą fortecznej artylerii, majorem Heykingem (pierwowzorem …
Prezentujemy skany trzech inwentarzy obrazów znajdujących się w pałacu wilanowskim. Pod opisem znajduje się link do pobrania inwentarza w formie pliku pdf.1. Spis Obrazów znajdujących w Galleryi i Pokojach Pałacu Willanowskiego w Roku 1837 zdziałany [Inwentarz Zbiorów Artystycznych 1837], sygn. …